Bilim insanları yaklaşık yarım yüzyıl boyunca Namibya’nın peri halkalarının kökeni üzerine baş yordular. Bu hususta iki ana teori vardı: Bu oluşumlardan ya termitler sorumluydu ya da bitkiler bir biçimde kendi kendilerini oluşturuyorlardı.
Göttingen Üniversitesi’nden araştırmacılar, Namib Çölü’ndeki uygun geçen iki yağış mevsiminden yararlanarak, peri halkalarındaki otların yağıştan daha sonrasında öldüğünü, termit aktivitelerinin ise bu boş topraklara niye olmadığını gösteriyor. Daima yapılan toprak nemi ölçümleri, halkaların etrafındaki otların halkaların ortasındaki suyu kuvvetli bir biçimde emdiğini ve bu biçimdece otların vefatına niye olduğunu ortaya koyuyor. Sonuçlar Perspectives in Plant Ecology, Evolution and Systematics mecmuasında yayımlandı.
Günah keçisi termitler
Namib’de kıyıdan yaklaşık 80-140 kilometre uzaklıkta milyonlarca peri halkası bulunuyor. Otluk bölgelerde farklı bir desen oluşturan bu her biri birkaç metre genişliğindeki dairesel boşluklar, kilometrelerce uzaktan görülebilir. Araştırmacılar bu çölün çeşitli bölgelerindeki tek tük yağmur olaylarını inceleyerek, otları, köklerini ve termitlerin niye olduğu potansiyel kök hasarını incelediler. Dünyanın dört bir yanında büyük koloniler halinde yaşayan küçük böcekler olan termitler, bu otların vefatından sıkça sorumlu tutuluyor.
Araştırmacılar, çimenlerin büyümesini tetikleyen yağışların daha sonrasındasında peri halkaları ortasında ölen çimenlerin durumlarını araştırdılar. 2020 kurak döneminden başlayarak, 2022 yağmur döneminin sonuna kadar 30 dakikalık aralıklarla toprak-su içeriğini kaydetmek için peri halkalarının içine ve etrafına toprak-nem sensörleri yerleştirdiler. Bu sayede araştırmacılar, halkaların etrafında yeni çıkan otların büyümesinin, halkaların ortasındaki ve etrafındaki toprak suyunu nasıl etkilediğini tam olarak kaydedebildi. Namib’deki on bölgede çemberlerin içi ve dışı içindeki su infiltrasyonundaki farklılıkları araştırdılar.
Veriler, yağıştan yaklaşık on gün daha sonra halkaların ortasındaki otların ölmeye başladığını, halkaların iç kısımlarının birçoklarında ise hiç çimlenme olmadığını ortaya koydu. Yağıştan yirmi gün daha sonra, halkaların ortasındaki otlar büsbütün meyyit ve sarımsı renkteyken, etraftaki otlar canlı ve yeşildi.
Sürekli terleme yapıyorlar
Araştırmacılar çemberlerin ortasındaki çimlerin köklerini incelediklerinde ve bunları dışarıdaki yeşil çimlerle karşılaştırdıklarında, halkaların ortasındaki köklerin dışarıdakiler kadar, hatta onlardan daha uzun olduğunu gördüler. Bu da çimlerin su aramak hedefiyle köklerini büyütmek için uğraş harcadıklarını gösteriyor.
Ancak araştırmacılar, termitlerin köklerle beslendiğine dair hiç bir ispat bulamadı. Meyyit çimenlerde kök hasarının daha görünür hale gelmesi, yağıştan elli ila altmış gün daha sonrasına kadar gerçekleşmedi. Göttingen Üniversitesi Ekosistem Modelleme Kısmı’ndan Dr. Stephan Getzin şöyleki açıklıyor: “Halkalar ortasındaki birçok alanda otların birdenbire yok olması termitlerin faaliyetiyle açıklanamaz zira bu böceklerin beslenebileceği bir biyokütle yoktu. Fakat daha da değerlisi, termitlerin sorumlu olmadığını gösterebiliriz zira otlar yağıştan daha sonrasında kökten beslenen rastgele bir canlı belirtisi olmadan ölüyor.”
Araştırmacılar toprak nemi dalgalanmalarına ait bilgileri tahlil ettiklerinde, halkaların iç ve dış toprak suyundaki düşüşün, çimler çabucak hemen yerleşmemişken, birinci yağıştan daha sonra epey yavaş olduğunu buldular. tıpkı vakitte etraftaki otlar yeterlice yerleştiğinde, halkaların ortasında suyu alacak neredeyse hiç ot olmamasına karşın, yağıştan daha sonra toprak suyundaki düşüş tüm alanlarda fazlaca süratli oldu. Getzin şöyleki açıklıyor: “Namib’deki kuvvetli sıcaklık altında, otlar daima olarak terleme yapıyor ve su kaybediyor. Bu niçinle köklerinin etrafında toprak nem vakumları oluşturuyorlar ve su onlara yanlışsız çekiliyor. Elde ettiğimiz sonuçlar, topraktaki suyun bu kumlarda yedi metreden daha uzun aralarda bile süratle ve yatay olarak yayıldığını keşfeden araştırmacıların neticeleriyla büyük ölçüde uyuşuyor.”
Göttingen Üniversitesi’nden araştırmacılar, Namib Çölü’ndeki uygun geçen iki yağış mevsiminden yararlanarak, peri halkalarındaki otların yağıştan daha sonrasında öldüğünü, termit aktivitelerinin ise bu boş topraklara niye olmadığını gösteriyor. Daima yapılan toprak nemi ölçümleri, halkaların etrafındaki otların halkaların ortasındaki suyu kuvvetli bir biçimde emdiğini ve bu biçimdece otların vefatına niye olduğunu ortaya koyuyor. Sonuçlar Perspectives in Plant Ecology, Evolution and Systematics mecmuasında yayımlandı.
Günah keçisi termitler
Namib’de kıyıdan yaklaşık 80-140 kilometre uzaklıkta milyonlarca peri halkası bulunuyor. Otluk bölgelerde farklı bir desen oluşturan bu her biri birkaç metre genişliğindeki dairesel boşluklar, kilometrelerce uzaktan görülebilir. Araştırmacılar bu çölün çeşitli bölgelerindeki tek tük yağmur olaylarını inceleyerek, otları, köklerini ve termitlerin niye olduğu potansiyel kök hasarını incelediler. Dünyanın dört bir yanında büyük koloniler halinde yaşayan küçük böcekler olan termitler, bu otların vefatından sıkça sorumlu tutuluyor.
Araştırmacılar, çimenlerin büyümesini tetikleyen yağışların daha sonrasındasında peri halkaları ortasında ölen çimenlerin durumlarını araştırdılar. 2020 kurak döneminden başlayarak, 2022 yağmur döneminin sonuna kadar 30 dakikalık aralıklarla toprak-su içeriğini kaydetmek için peri halkalarının içine ve etrafına toprak-nem sensörleri yerleştirdiler. Bu sayede araştırmacılar, halkaların etrafında yeni çıkan otların büyümesinin, halkaların ortasındaki ve etrafındaki toprak suyunu nasıl etkilediğini tam olarak kaydedebildi. Namib’deki on bölgede çemberlerin içi ve dışı içindeki su infiltrasyonundaki farklılıkları araştırdılar.
Veriler, yağıştan yaklaşık on gün daha sonra halkaların ortasındaki otların ölmeye başladığını, halkaların iç kısımlarının birçoklarında ise hiç çimlenme olmadığını ortaya koydu. Yağıştan yirmi gün daha sonra, halkaların ortasındaki otlar büsbütün meyyit ve sarımsı renkteyken, etraftaki otlar canlı ve yeşildi.
Sürekli terleme yapıyorlar
Araştırmacılar çemberlerin ortasındaki çimlerin köklerini incelediklerinde ve bunları dışarıdaki yeşil çimlerle karşılaştırdıklarında, halkaların ortasındaki köklerin dışarıdakiler kadar, hatta onlardan daha uzun olduğunu gördüler. Bu da çimlerin su aramak hedefiyle köklerini büyütmek için uğraş harcadıklarını gösteriyor.
Ancak araştırmacılar, termitlerin köklerle beslendiğine dair hiç bir ispat bulamadı. Meyyit çimenlerde kök hasarının daha görünür hale gelmesi, yağıştan elli ila altmış gün daha sonrasına kadar gerçekleşmedi. Göttingen Üniversitesi Ekosistem Modelleme Kısmı’ndan Dr. Stephan Getzin şöyleki açıklıyor: “Halkalar ortasındaki birçok alanda otların birdenbire yok olması termitlerin faaliyetiyle açıklanamaz zira bu böceklerin beslenebileceği bir biyokütle yoktu. Fakat daha da değerlisi, termitlerin sorumlu olmadığını gösterebiliriz zira otlar yağıştan daha sonrasında kökten beslenen rastgele bir canlı belirtisi olmadan ölüyor.”
Araştırmacılar toprak nemi dalgalanmalarına ait bilgileri tahlil ettiklerinde, halkaların iç ve dış toprak suyundaki düşüşün, çimler çabucak hemen yerleşmemişken, birinci yağıştan daha sonra epey yavaş olduğunu buldular. tıpkı vakitte etraftaki otlar yeterlice yerleştiğinde, halkaların ortasında suyu alacak neredeyse hiç ot olmamasına karşın, yağıştan daha sonra toprak suyundaki düşüş tüm alanlarda fazlaca süratli oldu. Getzin şöyleki açıklıyor: “Namib’deki kuvvetli sıcaklık altında, otlar daima olarak terleme yapıyor ve su kaybediyor. Bu niçinle köklerinin etrafında toprak nem vakumları oluşturuyorlar ve su onlara yanlışsız çekiliyor. Elde ettiğimiz sonuçlar, topraktaki suyun bu kumlarda yedi metreden daha uzun aralarda bile süratle ve yatay olarak yayıldığını keşfeden araştırmacıların neticeleriyla büyük ölçüde uyuşuyor.”