DeSouza
New member
28 Şubat 1997’de yapılan ve tarihe geçen Ulusal Güvenlik Şurası toplantısı, bu toplantının öncesi ve daha sonrasında yaşananlar, Refah Partisi ile Gerçek Yol Partisi’nin kurduğu koalisyon hükümetinin bir yıl ortasında sona ermesiyle noktalandı. MGK’da alınan 28 Şubat kararları, uzun yıllar süren tartışma ve uygulamalara yol açtı.
Binlerce kişi, bu kararlar niçiniyle işinden olduğunu, eğitim hakkının elinden alındığını deklare etti. Tarihe “postmodern darbe” olarak da geçen bu sürecin tesirleri siyaseti de şekillendirdi ve Türkiye’yi AKP’nin 3 Kasım 2002 seçimlerinde tek başına iktidar olduğu periyoda taşıdı. 25 yıl daha sonra, 28 Şubat’ın kudretli kumandanlarından hayatta olanların kıymetli bir kısmı, ağır mahpusa mahkûm edilmelerinden dolayı cezaevine kondu. 28 Şubat, bu manada “darbe yaptığı” sav edilen isimlerin yargılanıp karar giydiği birinci “darbe davası” olma özelliği taşıyor.
etkisinin, eski Genelkurmay Lideri Hüseyin Kıvrıkoğlu’nun tabiriyle “bin yıl süreceği” söylenen ve hâlâ tartışılan 28 Şubat’ın üzerinden 25 yıl geçti. O periyotta yaşananlar ve bugüne uzanan tesirleri soru ve cevaplarla şöyleki:
“Kanlı mı olacak kansız mı?”
1. 28 Şubat süreci öncesinde, Refah Partisi’nin iktidar olmaması için neler yapıldı, hangi gelişmeler yaşandı?
1994’te yapılan lokal seçimde, Refah Partisi, büyük bir sürprize imza atarak, İstanbul ve Ankara büyükşehir belediyelerini kazandı ve Türkiye genelinde yüzde 19 oranında oy aldı. Bu durum, askeri bürokrasiyi daha o günden itibaren birtakım teşebbüslere yöneltti.
ANAP ve DYP’nin karşılıklı yolsuzluk tezleriyle yıpranması, SHP’nin de iktidar ortağı olarak yıpranmış manzarası, bir yıl daha sonra yapılacak genel seçim öncesinde, askerlerin tabiriyle “durumdan görev çıkaran” komuta kademesinde hareketlenmeye yol açtı.
Recep Tayyip Erdoğan’ın İstanbul, Melih Gökçek’in de Ankara Büyükşehir Belediye Lideri seçildiği seçimler, Necmettin Erbakan liderliğindeki Refah Partisi’nin, en epey ili kazanan parti olmasıyla sonuçlanmıştı
Refah Partisi başkanı Necmettin Erbakan‘ın 1994 mahallî seçimleri daha sonrasında sarf ettiği “Refah Partisi iktidara gelecek, adil nizam kurulacak. Sorun ne? Geçiş devri sert mi olacak, yumuşak mı olacak? Tatlı mı olacak, kanlı mı olacak?” kelamı, “şeriat” tartışmalarını güçlendirdi. Erbakan ise gelen yansılara, partisinin mahallî seçimlerdeki başarılarına reaksiyon olarak düzenlenen şovlarda kullanılan “Ankara Belediyesi’ni Refah Partisi’ne vermeyiz, kanımız aksa dahi vermeyiz” sloganlarını hatırlatarak cevap verdi.
Askerdeki hareketlenmeye paralel formda, Türkiye’nin farklı kentlerinde de “laiklik yürüyüşleri” organize edildi.
Bütün bu sürece karşın 24 Aralık 1995’te yapılan genel seçimde Refah Partisi yüzde 21,4 ile birinci parti olurken, seçim öncesinde bir ortaya gelmeleri için baskı yapılan merkez sağın iki partisi ANAP 19,6, DYP yüzde 19,2 oy alabildi. DSP ise yüzde 14.6 oranında oy aldı.
1969’dan bu yana siyasetteki varlığını farklı partilerle sürdüren Ulusal Görüş Hareketi’nin temsilcisi Refah Partisi birinci defa birinci parti oldu. Lakin askerin hali netti. Refah Partisi birinci parti olsa da asker hükümeti Necmettin Erbakan’ın kurmasını istemiyordu. Bu niçinle ısrarla, neredeyse başa baş oy alan ANAP ve DYP’nin koalisyon hükümeti kurmaları için bu partilere baskı yapılıyordu. Devrin Cumhurbaşkanı Süleyman Demirel, bu siyasi ortamda Refah Partisi’nin önderi Erbakan’a hükümeti kurma vazifesini verdi. Erbakan, hükümet kurma arayışında başkanlar cinsine başladı ancak hiç bir partiden umduğu takviyesi bulamadı. Erbakan, koalisyon hükümeti kuramadan, misyonu Demirel’e geri verdi.
Tansu Çiller (solda) ve Mesut Yılmaz anlaştı, Mart 1996’da ANAYOL hükümeti kuruldu
2.ANAYOL hükümeti nasıl kuruldu?
Demirel, oy oranı olarak ANAP’ın gerisinde kalmasına karşın daha fazla milletvekili çıkaran DYP’nin önderi Tansu Çiller’e hükümeti kurma bakılırsavini verdi. Lakin Çiller de koalisyon çeşitlerinden umduğu kararı alamadı ve nazaranvi geri verdi. nazaranv bu defa ANAP önderi Mesut Yılmaz’a verildi. Askerin, Refah Partisi’nin hükümet senaryolarının haricinde kalması için tüm partileri yakın markaja aldığı bu vakitte, Yılmaz’ın işi zordu. Çiller’le anlaşamıyor, Refah Partisi ile ortak hükümet kurmak istemiyor, öbür partilerle işbirliği yapması halinde ise TBMM’den güvenoyu alabilecek sayıya ulaşamıyordu. Buna karşın Refah Partisi ile görüşmeler yürütüldü. Lakin Yılmaz, askerin baskısının artmasıyla birbirlerine karşı ağır suçlamalar yönelttikleri Çiller’in kapısını çaldı. Mart 1996’da ANAYOL hükümeti kuruldu lakin Çiller kabinede yer almadı.
Karadayı’dan “Üzerinize düşeni yapın” ültimatomu
3.Asker, o devirde hangi ihtarlarda bulundu, ne yaptı?
Erbakan ve Çiller’e hükümeti kurma nazaranvi verildiğinde, Türk Silahlı Kuvvetleri’nin baskısı da başladı. İki isim hükümet kuramayarak nazaranvi geri verdikten daha sonra da bu baskı devam etti. Hükümeti kurma bakılırsavini yürüten Yılmaz, Refah Partisi ile görüşmeler yürütürken, bu baskı kararında DYP ile hükümeti kurdu. Devrin TBMM Lideri Mustafa Kalemli, yapılan baskıyı, kaleme aldığı kitapta şu biçimde anlattı:
“1995 seçimleri yapılmış ve üçüncü partiyiz. En hayli milletvekiline sahip olan RP’nin hükümeti tek başına kuramayacağı görülüyor… Mesut Yılmaz, RP önderi Necmettin Erbakan ile koalisyon pazarlıklarına başlıyor. Bu konuşmalarda çok ara alınıyor… Mesut Yılmaz’ı telefonla aradım. ‘‘Mesut Beyefendi, siz nitekim Erbakan’la bu hükümeti kuracak mısınız?’’ Yanıtı epeyce enteresandır:
‘‘Yahu Kalemli, benim onlarla koalisyon kurmak istediğime inanıyor musun? Lakin ne yapayım, diğer deva kalmadı. DYP zorluk çıkarıyor.’’
Daha evvelinde ortamızda epey samimi ve inanca dayanan bir diyalog bulunan DYP Şanlıurfa Milletvekili Necmettin Cevheri’yi aradım. O gün akşam üzeri saat 18.00’den gece 23.00’e kadar Necmettin Beyefendi ile konuştuk. O geceki konuşmalar, her iki genel lidere da devamlı aktarıldı, aşikâr bir noktaya gelindi. Son durumu Mesut Bey’e aktardığımda, ‘‘Siz hükümeti kurmuşsunuz, hayli teşekkür ederim’’ formunda rahatlamış bir ruh haleti ortasında bana iltifat etti.
Sonraki sabah ben Gülhane Askeri Tıp Akademisi’ne terörle çabada yaralanmış, sakat kalmış er ve subayları ziyarete gittim. Ziyaretin tam ortasında bir subay gelerek, Genelkurmay Lideri Orgeneral İsmail Hakkı Karadayı’nın benimle görüşmek istediğini söylemiş oldu.
Biraz daha sonra komutanın odasından Karadayı paşayı bağladıklarında, paşa o her zamanki nazik üslubu ortasında ancak fazlaca kararlı bir tabirle şöyleki dedi:
‘‘Sayın lider, bu RP-ANAP koalisyonu kurulursa hiç güzele gitmeyen hadiseler olur. Meclis Lideri olarak lütfen üstünüze düşeni yapınız.’’
Biraz daha sonra meskene geldiğimde Karadayı Paşa yine aradı ve ‘‘Sayın Lider, ben üstüme düşeni şahsen yerine getirdim, şu anda Ankara’dan ayrılıp tatil için Bursa’ya gidiyorum. Bundan daha sonrası size kaldı’’ deyip telefonda düzgün bayram dileklerini söz etti ve konuşmayı noktaladı.
Bu gelişmeleri de akşamki konuşmalara ek olarak Mesut Bey’e telefonla aktardım. Ortadan hayli kısa bir süre geçti, Mesut Beyefendi tekrar aradı. Tansu Hanım’ın benimle kesinlikle görüşmek istediğini söylemiş oldu.
Tansu Çiller’i Başbakanlık Konutu’nda ziyaret ettim. Başbakan Çiller, biraz evvel de Genelkurmay Lideri Orgeneral İsmail Hakkı Karadayı’nın geldiğini anlattı. Kelamlarından ve anlatım biçiminden misal bir konuşmanın yapıldığını çıkarmak çok kolaydi. İşte daha sonrasında Yalım Erez Beyefendi ile Mustafa Taşar bayram tatili boyunca bilgileri iki önder içinde getirip götürdüler ve kendi tabirleriyle, koalisyonun mimarları olarak siyasi tarihte yerlerini aldılar.”
4.ANAYOL nasıl dağıldı?
DYP’nin daha fazla bakanlık aldığı hükümette Başbakanlık koltuğuna Mesut Yılmaz oturdu. Lakin ANAYOL’un siyasi ömrü kısa oldu.
Mesut Yılmaz başbakanlığındaki 53. Hükümet 6 Mart 1996’da güvenoyu aldı. Lakin yalnızca 3 ay iktidarda kalabildi. Aslında koalisyon, resmi olarak sona ermedilk evvel de bitmişti. Çiller, o devri bir röportajında şu biçimde anlatıyordu:
“ANAP bir ortak değildi bir rakipti. Şöyle görüyordum; Bir olay anlatayım. Biz program yapacağız. Ben Başbakanlığı vermişim. Meclis Başkanlığı’nı da vermişim.
Ekonomik modeller, neyi yapacağımız ve yapmayacağımız baştan aşağı. bu biçimdeın en düzgün programlarından biridir o, gerçekten… Anavatan Partisi’nin Genel Başkanı’ndan hiç tık çıkmıyor. Ben ne desem ‘evet’ diyor. ‘Allah Allah’ dedim, o kadar güzel yapıyor ki ben o kadar yapamazdım, benden çok iyi… Oysa sıkıntı o değilmiş. Problem birimizden birimizin topyekûn yok edilmesi sorunuymuş karşımızda. Yani birimizin başında birleşme, birimizin başında da ya ben ya öbürü devam edecek, biz devam edeceğiz onların gitmesi gerek… Aslında hayli da eşyanın tabiatına da alışılmamış değil. Zira bu karşıtlık bütün teşkilatlarda da devam ediyor…”
Yılmaz ile Çiller içindeki çatışma, kısa koalisyon paydaşlığı sürecinde de devam etti. Azınlık olarak kurulan, DSP’nin dışarıdan vereceği takviyeyle ayakta kalma ihtimali olan koalisyon hükümeti kurulur kurulmaz Refah Partisi, yolsuzluk tezleri eşliğinde hem Çiller birebir vakitte Yılmaz hakkında Aziz Divan önergeleri verdi. Bu durum, koalisyon ortaklarını karşı karşıya getirdi. Refah Partisi, tıpkı periyotta 257 oyla güvenoyu alan koalisyon hükümetinin anayasanın öngördüğü kabul sayısına erişemediğini belirterek Anayasa Mahkemesi’ne başvurdu. Anayasa Mahkemesi, 6 Mart 1996’da yapılan güvenoyu oylamasını iptal edince hükümet üç ay daha sonra 28 Haziran 1996’da düştü. Anayasa Mahkemesi, 14 Mayıs 1996’da, Refah Partisi’nin talebi doğrultusunda, itimat oylaması için, TBMM Genel Kurulu’na katılan toplam 544 milletvekilinin yarısından bir fazlasının (273) kabul oyunun gerektiğine karar vererek, 257 oyla var iseyılan itimat oylamasının iptaline karar verdi. sonucun akabinde Refah Partisi 27 Mayıs 1996’da hükümet hakkında gensoru önergesi verdi. Lakin Başbakan Mesut Yılmaz, gensoru oylamasını beklemeden, fiilen dağılmış olan koalisyon hükümetinin istifasını 6 Haziran 1996’da Cumhurbaşkanı Demirel’e sundu.
Refahyol koalisyonun protokolüne göre iki önder dönüşümlü Başbakanlık yapacaktı
5.REFAHYOL koalisyonu nasıl kuruldu?
Yılmaz Hükümeti’nin istifası üzerine yeni hükümeti kurma bakılırsavi bir daha Erbakan’a verildi. Kulislerde Çiller’in daha ANAP’la koalisyon sürerken Refah Partisi ile görüşmelere başladığı konuşuluyordu. Askerin ve sermaye kümelerinin büyük itirazına karşın Refah Partisi ile DYP koalisyon hükümeti kurdu. Protokole nazaran, iki önder ikişer yıl dönüşümlü Başbakanlık yapacaktı. Başbakanlık koltuğuna birinci vakit içinderda Erbakan oturdu. Hükümet, 8 Temmuz 1996’da TBMM’de güvenoyu almayı başardı. Erbakan Başbakan, Çiller de Başbakan Yardımcısı oldu. DYP ortasında koalisyona açıktan karşı çıkan vekiller, bu rahatsızlıklarını Çiller’e iletti. Üst seviye kumandanların da hükümeti zayıflatmak için görüşlerini DYP’lilere daima aktardıkları basına yansıdı.
6. Refahyol hükümetini tartışmaların odağına hangi olaylar yerleştirdi, 28 Şubat öncesi neler yaşandı?
Erbakan’ın Başbakanlık koltuğuna oturmasının akabinde yaşanan bir dizi gelişme, TSK’nın komuta kademesinin ataklarıyla birleşince 28 Şubat’a giden yol bütünüyle açıldı. O periyotta yaşanan kimi olaylar şöyleki:
Erbakan’ın Libya ziyaretinde Kaddafi’nin söylemiş olduği kelamlar Türkiye’de büyük bir reaksiyonla karşılanmıştı
Erbakan, bütün itirazlara karşın birinci yurtdışı gezisini İran’a yaptı. Bu seyahat ABD ve İsrail’in yansısına yol açtı. Erbakan, en büyük yansıyı ise Libya gezisi niçiniyle çekti. 2 Ekim-7 Ekim 1996’da Mısır, Libya ve Nijerya’yı kapsayan seyahate çıkan Erbakan, Libya’da devrin başkanı Kaddafi tarafınca çadırda ağırlandı. Kaddafi, basının önünde Türkiye’yi soykırım ile suçladı ve Türkiye’nin işgal edilmiş bir ülke olduğunu söylemiş oldu. Kaddafi’nin kelamlarından çok Erbakan’ın bu kelamlara karşılık vermemesi reaksiyon çekti.
6 Ekim 1996’da bir küme Aczmendi, Ankara Kocatepe Mescidi’nde “Şeriat isteriz!” hareketi yaptı.
Tansu Çiller’in başbakanlık yaptığı devirde Mehmet Ağar, 10 Temmuz 1993 tarihinde Emniyet Genel Müdürlüğü bakılırsavine getirilmişti
3 Kasım 1996’da “Susurluk kazası” meydana geldi ve mafya-siyaset-devlet vazifelisi münasebetleri ortaya saçıldı. Erbakan, derin devlet savları için “Fasa fiso” açıklaması yaparken, “Daima aydınlık için bir dakika karanlık” hareketleri için “Gulu gulu dansı yapıyorlar” dedi. Adalet Bakanı Şevket Kazan’ın “Mum söndü oynuyorlar” açıklaması ise hükümete yönelik reaksiyonun büyümesine yol açtı. Erbakan’ın iktidar ortağı Çiller ve Mehmet Ağar odaklı savlar, iktidarın yıpranmasına yol açtı.
Erbakan’ın, “İslam Dinarı” basılması ve Müslüman ülkelerle D-8 örgütü kurulması üzere teklifleri kamuoyunda tartışma konusu oldu.
10 Kasım 1996’da Refah Partili Kayseri Belediye Lideri Şükrü Karatepe, vilayet toplantısında, “Süslü püslü göründüğüme bakıp da benim laik olduğumu sanmayın. Vakit zaman ortasında bulunduğumuz koşullarda, mecburiyet karşısında gittiğimiz yerde inancımıza küfredilirken, milletimize küfredilirken, bütün kıymetlerimize küfredilirken içimize kan akıyor fakat resmî bakılırsavimiz icabı orada bulunmak zorunda kalıyoruz. Müslümanlar, sakın ha içinizden bu hırsı, bu kini, bu nefreti, bu imanı eksik etmeyin” dedi. Bu kelamları niçiniyle hakkında dava açıldı ve 1 yıl mahpusa mahkûm edildi.
10 Kasım 1996’da İkinci Zırhlı Tugay Kumandanı Tuğgeneral Doğu Silahçıoğlu, İstanbul Sultanbeyli’nin meydanına Atatürk heykeli yaptırdı ve caddenin ismini değiştirdi. Refah Partili Belediye Lideri Ali Nabi Koçak, Silahçıoğlu hakkında kabahat duyurusunda bulundu.
Televizyon kanallarına Refah Partili vekillerin konuşmaları servis edilmeye başlandı. Bu isimlerden Şevki Yılmaz, yayınlanan konuşmasında, “Ben Hizbullah’ım ve Hizbullah olmaktan da onur duyuyorum”, “Eşinizle birlikte 30 Ağustos’taki kokteyle katılın.’ ‘Bana bak.’ dedim, ‘Ben deyyus değilim”, “Geçen Gaziantep Belediye Lideri, kurban keserek Antep’te çağdaş bir genelev yapıyor. Kerhane. Ve diyor ki: ‘Ben toplumsal eşitlikten yana, toplumsal adaletten yana bir partinin temsilcisiyim.’ Madem sen eşitlikten yanasın pezevenk adam, evvel kadınını gönder de bu eşitlik sağlansın“, “Bu pezevenklerin oluşturduğu Türk parlamentosundan… Türkiye’nin başı ve parlamentosu ihanet ortasındadır. Bu ülke hainlerin elindedir” kelamları büyük tartışma yarattı. bir daha konuşması yayınlanan isimlerden Hasan Hüseyin Ceylan, “Asker kalkmış diyor ki: ‘PKK’lı olmanıza müsaade ederiz lakin şeriatçı olmanıza asla‘ diyor. Bu başla çözemezsin onu sen. Tahlil mü istiyorsunuz? Şeriatçılıktır” kelamları niçiniyle yargılandı.
Kudüs gecesi ve tarikat önderlerine iftar yemeği
7.DYP, nasıl bölündü?
1997 yılının başında, 7 Ocak’ta, Susurluk skandalının uzandığı DYP’de hem bu bahisteki gelişmeler tıpkı vakitte Refah Partisi ile sürdürülen koalisyon niçiniyle reaksiyonlar büyüdü. Hüsamettin Cindoruk önderliğinde bir küme milletvekili partiden istifa etti ve Demokrat Türkiye Partisi’ni kurdu. Vakit içerisinde istifalarla partinin vekil sayısı 18’e kadar çıktı. DYP, koalisyon içerisinde güç kaybetti.
8. Tansiyon nasıl doruk noktasına çıktı?
TSK’dan ve parti ortasından gelen reaksiyonlar niçiniyle Çiller’in ısrarıyla bir Başbakanlık genelgesi hazırlandı. Buna bakılırsa kurulan Başbakanlık Kriz Masası, muhtemel bir krizde MGK Genel Sekreterliği, aktif halde devreye girebilecekti. Doğal afet, terör vb. münasebetler de genelgede kriz niçinleri içinde sayıldı. Askerin, devlet kurumları içerisindeki aktifliği genelge ile arttı.
Erbakan’ın Başbakanlık resmi konutunda tarikat başkanlarına verdiği iftar yemeği reaksiyon çekmiş, Genelkurmay’ın telefonları kilitlenmişti
Lakin reaksiyon çeken / tartışma yaratan hareketler de bitmedi. Erbakan, 11 Ocak 1997’de Başbakanlık Konutu’nda tarikat ve cemaat başkanları ile şeyhlere iftar yemeği verdi. İmgeler, günlerce tartışma konusu oldu. Genelkurmay Başkanlığı, bir hafta daha sonra Cumhurbaşkanı Demirel’e irtica konusunda brifing verdi.
31 Ocak’ta Refah Partili Sincan Belediye Lideri Bekir Yıldız, Filistin ile dayanışma gecesi düzenledi. Türkiye’ye yönelik olarak yaptığı şeriat niçiniyle reaksiyon çeken İran’ın Ankara Büyükelçisi Muhammed İstek Bagheri, gecenin en değerli konuğuydu. Kudüs Gecesi olarak tarihe geçen buluşmada oynanan ve şeriat daveti içeren tiyatro oyunu ile Yıldız’ın konuşması, tansiyonu artırdı. Hamas ve Hizbullah önderlerinin posterlerinin asıldığı salonda konuşan Yıldız, ”Başörtüsü Müslümanların gurur sancağıdır. Başörtüsü takmayanların kendi bedenlerini erdemli görmeyerek, peşkeş çektikleri, onur sancağı olan başörtüleri ve öbür bedel yargıları için sabırlı bir biçimde çaba yapacakları, fakat Müslümanların sabrı taştığında işin nereye varacağının hayli düzgün bilindiği […] kendi yanlışları ile hasta düşen laiklerin kollarına ve bacaklarına zorla basarak, şeriat enjekte edecekleri…” üzere tabirleri niçiniyle 6 Şubat’ta gözaltına alındı. Bekir Yıldız, sonrasındasında yapılan yargılamada 4 yıl 7 ay mahpusa mahkûm edildi.
İmgelerin televizyonlarda yayınlanmasının akabinde 3 Şubat’ta Sincan’da çekim yapan Star muhabiri Işın Gürel, bir belediye çalışanı tarafınca tokatlandı.
Başbakan Erbakan, bir gün daha sonraki küme toplantısında Sincan Belediyesi’nin düzenlediği gece için, “Biri hataen bir fotoğraf asarak bu ülkeyi yıkamaz” dedi, lakin yansıları dindiremedi.
Rakı fotoğrafı ve Gölcük muhtırası
9.Bu gelişmelere karşı Genelkurmay Başkanlığı ve komuta kademesi hangi reaksiyonları verdi, bu vakitte neler yaptı?
Genelkurmay karargâhı ve üst seviye kumandanlar, siyasi partilerden de ölçüde medyada yer buluyor, daima açıklamalarda bulunuyorlardı. Bunlardan kimileri tarihe de geçti. Erbakan’ın Başbakan sıfatıyla ağustos başındaki Yüksek Askeri Şûra’dan daha sonra Başbakanlık Konutu’nda verdiği yemekte, devrin Deniz Kuvvetleri Kumandanı Oramiral İtimat Erkaya’nın verdiği, “rakı fotoğrafı” tarihe geçen karelerden oldu. Erkaya, Taner Baytok’un, “Bir Asker, Bir Diplomat” kitabında, 1996’da yaşanan olayı şu biçimde anlattı:
Genelkurmay Karargâhı ve kumandanların 28 Şubat öncesinde yaşananlara yönelik gerçekleştirdiği müdahaleler şu biçimde:
Medya ile yakın ilgi içerisinde kalan kumandanlar, karargâha çağırdıkları gazetecilere irtica brifingleri verdi. Bu brifingler, 28 Şubat daha sonrasında da devam etti.
17 Ocak’ta Cumhurbaşkanı Süleyman Demirel Genelkurmay Başkanlığı’nda askerlerden brifing aldı. Cumhurbaşkanlığı Basın Merkezi’nden yapılan açıklamada, Demirel’in Genelkurmay Lideri İsmail Hakkı Karadayı‘dan “Türk Silahlı Kuvvetleri ile ilgili çeşitli konularda bilgi aldığı” açıklandı.
Başbakanlık’taki iftar yemeğinden daha sonra yansıları doruğa çıkan kumandanlar, Karadayı başkanlığında 22 Ocak’ta Gölcük Donanma Komutanlığı’ndaki görüşmede bir ortaya geldi. Toplantının akabinde gündemdeki bahislerin değerlendirildiği açıklaması yapıldı. Fakat bu görüşmede 28 Şubat kararları ile ilgili kararların alındığı daha sonradan medyaya yansıdı.
3 Kasım 1996 tarihinde Türkiye’yi sarsan Susurluk kazası daha sonrası İçişleri Bakanlığı’ndan istifa eden Mehmet Ağar yerine Akşener geçti
“Silahsız kuvvetler halletsin”
Genelkurmay Lideri Karadayı, Kudüs Gecesi’nin basına yansımasından daha sonra, “İçişleri Bakanı, kamuoyunun rahat nefes alabilmesi için gerekeni yapmalı” dedi. Bekir Yıldız, periyodun İçişleri Bakanı Meral Akşener tarafınca bakılırsavinden alındı. Akabinde da gözaltına alınarak tutuklandı.
28 Ocak’taki MGK’dan daha sonra bölücü ve yıkıcı akımlara karşı uğraş edileceği belirtildi.
Bilhassa DYP’li vekillerle etkin görüşmeler yapan kumandanlar, hükümetin sonlandırılması için gayret etti.
İsim vermeden medyaya açıklama yapan kumandanların kelamları de tarihe geçti. “Bu sefer işi silahsız kuvvetler halletsin” açıklaması da bunlar içinde yer aldı.
Sincan’da tanklar yürüdü: Demokrasiye balans ayarı yaptık!
15 tank ve 20 zırhlı araçlık konvoy, Sincan’dan 4 Şubat 1997’de geçirilmişti
Bu süreçteki en tartışmalı ileti, Kudüs Gecesi’nden daha sonra Sincan’da verildi. 3 Şubat 1997’de, Ankara Zırhlı Birlikler Okul ve Eğitim Tümeni Şov ve Tatbikat Taburu’na bağlı askerler 20 tank, 15 zırhlı araçla Sincan caddelerinden geçip Akıncı Hava Üssü’ne gitti. seneler daha sonra 28 Şubat soruşturmaları açıldığında, tankların geçişinin Kudüs Gecesi’ndilk evvel planlandığı ve her yıl yapılan olağan hareketlerden olduğu söylense de tarihe devrin Genelkurmay İkinci Lideri Başkanı olan Çevik Bir’in, 21 Şubat 1997 günü, Washington’da Türk-ABD Kurulu kapanış balosunda yaptığı “Sincan’da demokrasiye balans ayarı yaptık” kelamları geçti. halbuki Genelkurmay Başkanlığı, Bir’in açıklamalarından evvel, “Eğitim emelli bir motorlu yürüyüş tatbikatı yapılmıştır” açıklaması yapmıştı. Periyodun Genelkurnay Lideri Karadayı, “demokrasiye balans ayarı” nitelemesi yapan periyodun Genelkurmay 2. Lideri Çevik Bir için, yıllar daha sonra TBMM Darbe ve Muhtıraları Araştırma Komşisyonu’nda “boşboğaz” sözünü kullanacaktı.
4 Şubat 1997’de, askerlerin daima temasta olduğu Cumhurbaşkanı Süleyman Demirel, Başbakan Erbakan’a ihtar mektubu gönderdi. Demirel, “laik sistemin korunmasını” istedi.
Bu ortada hükümete karşı aksiyonlar de yapıldı. Ankara’da on binlerce bayan “Şeriata Karşı Bayan Yürüyüşü” düzenledi. 50’ye yakın sivil toplum örgütünün iştirakiyle gerçekleştirilen harekete, ortalarında TBMM Başkanvekili Uluç Gürkan ve CHP Genel Lideri Deniz Baykal‘ın da bulunduğu epeyce sayıda erkek de dayanak verdi.
24 Şubat’ta Deniz Kuvvetleri Kumandanı Oramiral İnanç Erkaya, “İrtica PKK’dan daha büyük bir tehlikedir” dedi.
Genelkurmay İkinci Lideri Çevik Bir’in, devrin İçişleri Bakanı Meral Akşener için, “Söyleyin o bayana onu yağlı kazığa oturturuz” dediği öne sürüldü.
Ve 28 Şubat kararları: Erbakan, 5 gün daha sonra imzaladı
28 Şubat 1997’deki tarihi MGK’da asker tarafınca Başbakan Erbakan’a 18 unsurdan oluşan liste verildi
10.28 Şubat 1997’de yapılan tarihi Ulusal Güvenlik Kurulu’nda neler yaşandı?
28 Şubat 1997’de yapılan Ulusal Güvenlik Konseyi toplantısı tarihe “postmodern darbe” olarak geçti. MGK, o gün, irtica başlığıyla toplandı. Askerler hazırlıklıydı. Cumhurbaşkanı Demirel başkanlığındaki toplantı tam 8 saat 45 dakika sürdü ve tarihe geçen MGK bildirisi, görüşmede alınan kararları ortaya koydu. Askerler, hükümetin yerine getirmesini istediği talep listesiyle toplantıya gelmişti.
Cumhurbaşkanı Süleyman Demirel’in başkanlığında yapılan toplantıya katılan konsey üyeleri, periyodun protokol sırasına nazaran şöyleki sıralanıyordu; Başbakan Necmettin Erbakan, Başbakan Yardımcısı ve Dışişleri Bakanı Tansu Çiller, Ulusal Savunma Bakanı Turan Tayan, İçişleri Bakanı Meral Akşener, Kara Kuvvetleri Kumandanı Orgeneral Hikmet Köksal, Deniz Kuvvetleri Kumandanı Oramiral İnanç Erkaya, Hava Kuvvetleri kumandanı Orgeneral Ahmet Çörekçi, Jandarma Genel Kumandanı Orgeneral Teoman Koman.
Heyet üyesi olmadığı için oy hakkı bulunmayan MGK Genel Sekreteri Orgeneral İlhan Kılıç, MİT Müsteşarı Sönmez Köksal, Dışişleri Bakanlığı Müsteşarı Onur Öymen, Emniyet Genel Müdürü Alaaddin Yüksel, olağanüstü Hal Bölge Valisi Necati Bilican, Cumhurbaşkanlığı Genel Sekreteri Necdet Seçkinöz, Genelkurmay İstihbarat Lideri Korgeneral Çetin Taner ile MGK Genel Sekreter Yardımcısı Korgeneral Necdet Timur da toplantıya katıldı.
Gecenin ilerleyen saatlerine dek devam eden görüşmeden daha sonra 4 unsurluk bildiri yayımlandı. Bildiride, “Türkiye Cumhuriyeti’nin varlığının, Atatürk prensip ve inkılapları doğrultusunda, çağdaş medeniyet yolunda, demokratik sistem içerisinde ilerlemesini teminat altına alan Anayasa ve cumhuriyet maddelerinin uygulanmasından asla taviz verilmemesi gerektiği” söz edildi.
görüşmeden geriye Erbakan’ı ter ortasında gösteren imajlar de kaldı. Bu fotoğraflar da daha sonraki senelerda tartışma konusu oldu. Gazetecilerin toplantının başında manzara aldığı, bu imgelerin ise özel olarak servis edildiği tez edildi. Toplantıya katılan kumandanlar ise bu imgelerin kelam konusu olmadığını, hürmet çerçevesinde toplantının sürdürüldüğünü savundu. Lakin devrin Deniz Kuvvetleri Kumandanı İtimat Erkaya’nın sunum yaptığı görüşmede, Erbakan’ın sert halde eleştirildiği savları da kamuoyuna yansıdı.
11.28 Şubat kararları nelerdi, ‘yaptırım’ uyarısı ne vakit geldi?
Kamuoyuna yapılan açıklama haricinde, görüşmede askerlerin 18 unsurluk talep listesini hükümetin önüne koyduğu ve bunun imzalanmasını istediği, Demirel’in de buna dayanak verdiği anlaşıldı. Erbakan’ın ise bu taleplerin MGK’nın vazife kapsamında olmadığını belirterek itiraz ettiği, yalnızca 4 unsurluk toplantıya ait bildiriyi imzalayacağını söylemiş olduği, Demirel’in bunu uygun bulması üzerine yalnızca resmi bildiriye imza attığı daha sonradan ortaya çıktı. Erbakan’ın 28 Şubat’ta imzalamayı reddettiği kararlar şöylekiydi:
1– Anayasamızda cumhuriyetin temel nitelikleri içinde yer alan ve bir daha anayasanın 4’üncü unsuru ile teminat altına alınan laiklik unsuru büyük bir titizlik ve hassasiyetle korunmalı, bunun korunması için mevcut yasalar hiç bir ayrım gözetmeksizin uygulanmalı, mevcut yasalar uygulamada yetersiz görülüyorsa yeni düzenlemeler yapılmalıdır.
2- Tarikatlarla ilişkili özel yurt, vakıf ve okullar, devletin yetkili organlarınca kontrol altına alınarak Tevhid-i Tedrisat Kanunu gereği Ulusal Eğitim Bakanlığı’na periyodu sağlanmalıdır.
3- Genç kuşakların körpe dimağlarının evvela cumhuriyet, Atatürk, vatan ve millet sevgisi, Türk milletini çağdaş uygarlık düzebir daha çıkarma dava ve emeli doğrultusunda bilinçlendirilmesi ve çeşitli mihrakların tesirinden korunması bakımından:
a- 8 yıllık kesintisiz eğitim, tüm yurtta uygulamaya konulmalı.
b- Temel eğitimi almış çocukların, ailelerinin isteğine bağlı olarak, devam edebileceği Kuran kurslarının Ulusal Eğitim Bakanlığı sorumluluğu ve denetiminde faaliyet göstermeleri için gerekli idari ve yasal düzenlemeler yapılmalıdır.
4- Cumhuriyet rejimine ve Atatürk unsur ve inkılaplarına sadık, aydın din adamları yetiştirmekle yükümlü, ulusal eğitim kuruluşlarımız, Tevhid-i Tedrisat Kanunu‘nun özüne uygun gereksinim seviyesinde tutulmalıdır.
5- Yurdun çeşitli yerlerinde yapılan dini tesisler muhakkak çevrelere bildiri vermek emeliyle gündemde tutularak siyasi istismar konusu yapılmamalı, bu tesislere gereksinim var ise, bunlar Diyanet İşleri Başkanlığı’nca incelenerek mahalli idareler ve ilgili makamlar içinde koordine edilerek gerçekleştirilmelidir.
6 -Mevcudiyetleri 677 sayılı yasa ile men edilmiş tarikatların ve bu kanunda belirtilen tüm ögelerin faaliyetlerine son verilmeli, toplumun demokratik, siyasi ve toplumsal hukuk nizamının zedelenmesi önlenmelidir.
7- İrticai faaliyetleri niçiniyle Yüksek Askeri Şûra kararları ile Türk Silahlı Kuvvetleri’nden (TSK) münasebetleri kesilen işçi konusu istismar edilerek TSK’yi dine karşıymış üzere göstermeye çalışan birtakım medya kümelerinin silahlı kuvvetler ve mensupları aleyhindeki yayınları denetim altına alınmalıdır.
8- İrticai faaliyetleri, disiplinsizlikleri yahut yasadışı örgütlerle irtibatları niçiniyle TSK’dan alakaları kesilen işçinin öbür kamu kurum ve kuruluşlarında istihdamı ile teşvik ögesine imkân verilmemelidir.
9- TSK’ya çok dinci bölümden sızmaları önlemek için mevcut mevzuat çerçevesinde alınan önlemler; öbür kamu kurum ve kuruluşları, bilhassa üniversite ve başka eğitim kurumları ile bürokrasinin her kademesinde ve yargı kuruluşlarında da uygulanmalıdır.
10- Bu hususun tam metnini Türkiye’nin milletlerarası alakalarını ilgilendirdiği için yayınlayamıyoruz.
11- Çok dinci kesitin Türkiye’de mezhep ayrılıklarını körüklemek suretiyle toplumda kutuplaşmalara niye olacak ve ötürüsıyla milletimizin düşmanca kamplara ayrılmasına yol açacak epey tehlikeli faaliyetler yasal ve idari yollarla kesinlikle önlenmelidir.
12- T.C. Anayasası, Siyasi Partiler Yasası, Türk Ceza Yasası ve bilhassa Belediyeler Yasası‘na ters olarak sergilenen olayların sorumluları hakkında gerekli yasal ve idari süreçler kısa vakitte sonuçlandırılmalı ve bu çeşit olayların yinelanmaması için her kademede kesin tedbirler alınmalıdır.
13- Kıyafetle ilgili kanuna muhalif olarak ortaya çıkan ve Türkiye’yi çağdışı bir görünüme yöneltecek uygulamalara mani olunmalı, bu husustaki kanun ve Anayasa Mahkemesi kararları taviz verilmeden evvela ve bilhassa kamu kurum ve kuruluşlarında titizlikle uygulanmalıdır.
14- Çeşitli niçinlerle verilen, kısa ve uzun namlulu silahlara ilişkin ruhsat süreçleri polis ve jandarma bölgeleri temel alınarak bir daha düzenlenmeli, bu mevzuda kısıtlamalar getirilmeli, bilhassa pompalı tüfeklere olan talep dikkatle değerlendirilmelidir.
15- Kurban derilerinin, mali kaynak sağlamayı amaçlayan ve kontrolden uzak rejim aleyhtarı örgüt ve kuruluşlar tarafınca toplanmasına mani olunmalı, kanunla verilmiş yetki haricinde kurban derisi toplattırılmamalıdır.
16- Özel üniforma giydirilmiş muhafazalar ve buna niye olan sorumlular hakkında yasal süreçler acilen sonuçlandırılmalı ve bu çeşit yasadışı uygulamaların ulaşabileceği vahim boyutlar dikkate alınarak, yasa ile öngörülmemiş bütün özel müdafaalar kaldırılmalıdır.
17 -Ülke sıkıntılarının tahlilini “millet kavramı yerine ümmet kavramı” bazında ele alarak sonuçlandırmayı amaçlayan ve bölücü terör örgütüne de birebir bazda yaklaşarak onları cesaretlendiren teşebbüsler yasal ve idari yollardan önlenmelidir.
18- Büyük Kurtarıcı Atatürk’e karşı yapılan saygısızlıklar ve Atatürk aleyhine işlenen cürümler hakkındaki 5816 sayılı kanunun istismar edilmesine fırsat verilmemelidir.
12.Erbakan, MGK sonucunın ekinde yer alan bu kararları çabucak sonrasında imzaladı mı?
Erbakan’ın kararları imzalamayı reddettiği lakin baskılar sonunda beş gün daha sonra imzalamayı kabul ettiği biliniyor. Lakin Erbakan’ın yakın çalışma arkadaşları bunu reddediyor. Hâkim görüşe nazaran, Başbakan Erbakan, evvel kararları imzalamadı. MGK Genel Sekreterliği ise “kararların uygulanmaması durumunda yaptırımların geleceğini” duyurdu. Erbakan, öteki parti önderlerinden yardım isteyerek MGK kararlarına birlikte karşı çıkılmasını istedi ama aradığı takviyesi bulamadı. 4 Mart’ta ise MGK Genel Sekreteri Orgeneral İlhan Kılıç’tan “bildirinin yumuşatılmasını” istedi lakin bu isteği de reddedildi.
Bu sırada medyanın yanı sıra emekçi ve patron kuruluşları da MGK kararlarının uygulanması için açıklamalar yaptı. Başbakan Yardımcısı Tansu Çiller de MGK kararlarının uygulanacağını deklare etti. 5 Mart günü Erbakan da bildiriyi imzaladı. MGK Genel Sekreteri Orgeneral İlhan Kılıç da imzaların tamamlandığını deklare etti.
Erbakan’a yakın isimlerden periyodun Adalet Bakanı Şevket Kazan ise “Erbakan’ın 18 unsurluk kararları imzalamadığını, yalnızca bir daha oluşturulan 4 unsurluk bir bildiriyi imzaladığını” savundu. Erbakan ise 2010’da yaptığı açıklamada, “MGK kararlarını anayasaya uygunluğunun incelenmesi için hükümete havale edilen belgeyi imzaladığını” bildiriyi imzalamadığını söylemiş oldu. Lakin o devir, Erbakan’ın beş gün daha sonra kararları imzaladığı haberleştirildi ve buna yönelik itiraz gelmedi.
“28 Şubat’ın bir darbe değil, bilakis askeri kışlasında tutma süreci olduğunu” savunan yıllar daha sonra yapılan itirazlara ise periyodun Cumhurbaşkanı Demirel, 2009’da verdiği röportajda, “Burada her insanın imzası var. sonucun bir ön yazısı var. Bir de ardında kararlar var, 1-2-3-4-5… diye. Artık diyor ki, ‘Efendim imzalamadık kararları’ diyor, ‘ama’ diyor ‘ön yazıyı imzaladık’ diyor. Olur mu? Hepsi burada… Diyorum ki Erbakan bunu imzalamış, işte imzası. 14 Mart tarihindeki bir kâğıt bu. Başbakan, Cumhurbaşkanı Genel Sekreteri’ne mektup yazıyor, diyor ki, ‘MGK’da alınan kararları Bakanlar Kurulu’nda görüştük, uygulamaya koyduk.’ aslına bakarsan Anayasa da onu haiz. Erbakan bunu kabul etti-etmedi tartışmasını nasıl yapıyor beşerler bunu anlamak mümkün değil. Bu doküman tartışmayı tamamlar” açıklamasını yaptı. Demirel, 2006’daki bir öteki açıklamasında ise Erbakan’ın kararları bir gün daha sonra imzaladığını söylemiş oldu.
16 yıl daha sonra açıklanan MGK tutanaklarında ise toplantının şöyle kapatıldığı belirtiliyor:
“Bu konuşmanın akabinde sayın Cumhurbaşkan’ının, ‘Burada tartışılan mevzu siyasi değil, güvenlik siyasetidir, güvenliğe ait tehditlerdir. Siyasi yer, Bakanlar Kurulu’dur. Artık bu husus yeterlice tartışılmıştır. Evvel basın bildirisini mi kararlaştıralım yoksa sonucu mı?’ diyerek sorduğu; Başbakan’ın ‘Basın bildirisini evvel okuyalım, kararlaştıralım’ dediği daha sonra basın bildirisinin okunduğu, rastgele bir itiraz olmaması üzerine taslak olarak hazırlanan heyet sonucunın da okunduğu, bunun üzerine Başbakan’ın ‘Şimdi 9 saatlik ağır bir çalışmadan daha sonra bu kadar maddeyi sağlıklı olarak kıymetlendirerek sonuca ulaşmak yanlışsız olmaz onun için bunu yarın inceleyip kararlaştıralım’ dediği, Genelkurmay Lideri’nin ise ‘Bunu 10 dakikada tamamlarız, yarına kalmasına gerek yok’ biçiminde yanıt verdiği, bu sefer Başbakan’ın ‘Bu üzere şeyler ayaküstü olacak işler değil, biz bunu bizim önümüze koydular, imzalamak zorunda kaldık diyemeyiz. Onun için bunu yarın inceleyelim’ dediği; son olarak sayın Cumhurbaşkanı’nın ‘Biz bunu yarına bırakalım, metin üzerinde birtakım rötuşlar da yapmak mümkün. İmam Hatip okulları ve Kur’an kursları kapatılıyor imajını da yaratmayalım. Bu üzere yerleri Genel Sekreter bir daha düzenleyip yarın Genelkurmay Lideri ve Başbakan ile görüşür ve neticelendirirsiniz. Bunu o denli yapalım’ diyerek toplantıyı kapattığı, toplantının 23:54’te bitmiş olduği, bu toplantıyla ilgili tutanağın Hava Orgeneral Genel Sekreter İlhan Kılıç tarafınca imzalandığı ve tutanağın toplam 29 sayfadan oluştuğu görülmüştür.”
13. Kararlar, REFAHYOL hükümeti tarafınca uygulandı mı?
Erbakan, imza tartışmasının o periyot bittiğinin açıklanmasından daha sonra siyasi partilerle kararların uygulanmamasına yönelik görüşmeler yaptı. Lakin dayanak bulamadı. Kararları TBMM’de tartışmaya açıp reddedilmesini sağlamayı amaçladığı, lakin TBMM Lideri Mustafa Kalemli’nin, “MGK kararlarının muhatabı hükümettir. Muhakkak bunları Meclis’te tartıştırmam” diyerek buna mahzur olduğu tez edildi. Mart ayı içerisinde Başbakan Yardımcısı Çiller, MGK kararlarının kısa, orta ve uzun vadede uygulanması konusunda Erbakan ile birlikte bütün bakanlara talimat verdiklerini belirterek, “Sekiz yıllık eğitim bu hükümet vaktinde ortaya çıkmış değildir. yıllardır konuşulan bir mevzu. Ancak biz ciddiyetle ele alıyoruz. Kimsenin kuşkusu olmasın, bu geçiştirme falan değil, fazlaca önemli bir çalışmadır” dedi. Ulusal Eğitim Bakanlığı’ndan yapılan yazılı açıklamada, İmam-hatip liselerini de kapsamak üzere bütün ortaokulların kademeli olarak kaldırılması prosedürü üzerinde yüklü olarak durulduğu bildirildi. Fakat bilhassa askerden kararların yerine getirilmesinin beklendiği açıklamaları sürdü ve irticanın öncelikli tehdit etmeye devam ettiği tarafında açıklamalar yapıldı.
14.Asker, 28 Şubat daha sonrası hükümete karşı neler yaptı?
TSK, 28 Şubat’tan evvel başlatmış olduğu irtica brifinglerini artık kamuoyuna açıklayarak düzenledi. Medyanın akabinde Anayasa Mahkemesi, Yargıtay ve Danıştay üyelerine brifingler verildi. Devrin Erzurum Jandarma Bölge Kumandanı Tuğgeneral Osman Özbek‘in, ismini anmadan Başbakan Erbakan’ı amaç alan ve hakaret içeren bir konuşması medyaya yansıdı. RP’li bir milletvekilli, Özbek hakkında soruşturma açılması için Genelkurmay Başkanlığı’na başvurdu. Soruşturma müsaadesi için evrak Başbakan Erbakan’ın önüne geldi. Lakin Erbakan tansiyonun daha da tırmanmaması için bu müsaadesi vermedi.
Genelkurmay Başkanlığı, 7 Haziran’da irtica ile kontaklı olduğu argüman edilen firmalara ambargo koydu. Tıpkı periyotta üniversiteler, 28 Şubat kararlarını ve yargı kararlarını münasebet göstererek başörtülü öğrencileri derslere almama kararlarını gerisi gerisine deklare etti.
Sağda, 28 Şubat periyodunun Genelkurmay Lideri İsmail Hakkı Karadayı (1932-2020) ve 24 yıl daha sonra tutuklanan Genelkurmay İkinci Lideri Çevik Bir
15. Batı Çalışma Kümesi (BÇG) bu vakitte mi kuruldu, “ihtilal” konuşmaları nerede yapıldı?
BÇG’nin, 28 Şubat kararlarının uygulanıp uygulanmadığını denetlemek gayesiyle kurulduğu tez edildi. Fakat tartışmalar, 28 Şubat’tan evvel çalışmaların başladığını ortaya koydu. BÇG’nin periyodun Deniz Kuvvetleri Kumandanı Oramiral Erkaya’nın teklifiyle kurulduğu da ortaya çıktı. Erkaya, bu mevzuda, sonrasındasında anılarını kaleme alan Baytok’a şunları deklare etti:
“Sincan olayları bardağı taşıran damla oldu. Sincan Belediye Lideri, 1997 yılı başına gerçek hindi ve içki satışlarını yasaklamış. ondan sonrasında Belediye Lideri düzenlediği Kudüs Gecesi’nde irticayı hortlatmanın, şeriatı bir daha getirmenin adeta provasını yapıyor… Bütün bunlara niçiniyet veren adam hakkında soruşturma başlatılınca, Adalet Bakanı (Şevket Kazan) ziyaretine gidiyor. Sincan olayları Ulusal Güvenlik Heyeti dahil her seviyede reaksiyon gördü. Buna karşın, hükümet etraflarından hiç bir tepki gelmedi. Bu, bu biçimde devam edemezdi. Bir MGK toplantısından daha sonra Genelkurmay’da Kara Kuvvetleri Kumandanı Hikmet Köksal ve Genelkurmay İkinci Lideri Çevik Bir paşalarla bir ortaya geldik. Ne yapacağımızı konuştuk. Hikmet Paşa, ‘‘Hükümetin bir şey yapacağı yok, bizim bir şey yapmamız lazım, bunu halk bizden beklemektedir. Ben Genelkurmay Lideri’nin da buyruğunu alıp planlanmış bir program tahtında tatbikata katılacak tank birliklerini Sincan’dan geçirterek eğitim alanına oradan gönderirim’ dedi. Ve sonraki sabah tanklar yürüdü. Sincan’dan geçtiler. Tankların geçişi beklenen etkiyi gösterdi.
Silahlı kuvvetlerde rahatsızlık vardı. Bu gidişin karşısına çıkılması vakti gelmişti. Bunu Genelkurmay Lideri’nin odasında arkadaşlarla konuşurken ortaya çeşitli fikirler çıkıyordu. Bu fikirler kamuoyu önünde açık uğraştan, ihtilal yapmaya kadar geniş bir yelpaze ortasında değişiyordu. Ben bu biçimde şunu savundum: ‘‘İhtilal için ortam hazırlanana kadar beklenilsin isteniyorsa, bu biçimde nasıl tayin edilecek? Yani durum ihtilali gerektirecek safhaya geldiğine, neye nazaran karar vereceksin? Buna erken teşebbüs edilirse, iç ve dış kamuoyundan reaksiyon gelebilir. Geç kalırsak, bu sefer de ihtilal yapılamayacak bir duruma düşmüş olunabilir. Biz yasal ortamda kalalım, kamuoyunun önüne bizim yasal yerimiz olan Ulusal Güvenlik Şurası’nda çıkalım. Biz, Ulusal Güvenlik Konseyi’nde mevzuyu daima irdeledik.
Ocaktan daha sonraki aylarda ihtilal yapılacakmış üzere bir hava oluşmaya başladı. halbuki ihtilal en son deva olarak düşünülüyor. Sokaktan gelebilecek bir ayaklanma ihtimaline karşı hazırlıklı olmak için plan yapmayı, bu emelle kimi bilgiler toplamayı önermiştim. Batı Çalışma Kümesi bu biçimdece doğdu. Bununla ilgili bir kâğıdı, Deniz Kuvvetleri’nde bir er Çiller’e ulaştırmış. O da ‘Bak ihtilal oluyor’ diye korkutmak için Erbakan’a, Erbakan da Cumhurbaşkanı’na göstermiş. Genelkurmay Lideri durumu bana bildirdiğinde, kendisine ‘Galiba amacımıza nail oluyoruz, bizim ihtilal yapmak niyetimiz yok, lakin hükümet etraflarında bu endişe ve kanaatin uyanmış olması işimizi kolaylaştıracaktır’ dedim. 28 Şubat öncesinde irtica hareketleri epeyce artmıştı. Bunun için önemli ve güvenilebilir bir istihbarat çalışmasına gereksinim vardı. Yalnızca MİT’in vereceği bilgilerle yetinemezdik. İrtica hareketleriyle ilgili bir çalışma yapılmasını Genelkurmay Lideri’ne ben teklif ettim ve onun talimatıyla Batı Çalışma Kümesi ismiyle Genelkurmay’da bir küme kuruldu. Kümeye, Kara, Deniz, Hava kuvvetleriyle Jandarma Komutanlığı’ndan üyeler katıldı. Bu kümenin faaliyetlerinden neler yapılıp yapılacağından, kümedeki Deniz Kuvvetleri temsilcimiz bana tertipli olarak bilgi verirdi…”
Erkaya’nın teklifiyle Deniz Kuvvetleri’nde kurulan BÇG ile tertibi Çevik Bir’in yaptığı ve BÇG’nin o devir binlerce kişiyi fişlediği tez edildi. BÇG’nin varlığı, Çevik Bir imzalı birtakım dokümanların Emniyet İstihbarat Dairesi’ne iletilmesi, dairenin de hükümete, darbeye hazırlanıldığı istikametinde rapor hazırlamasıyla ortaya çıktı. Genelkurmay Askeri Savcılığı, dokümanlarla ilgili soruşturma başlattı ve polis kökenli Deniz Onbaşı Kadir Sarmusak tutuklandı. Dokümanların sızmaya devam etmesi üzerine evrakları İçişleri Bakanı Meral Akşener’e ilettiği argüman edilen Emniyet İstihbarat Dairesi Lider Vekili Bülent Orakoğlu tutuklandı. Yargılama sonunda her iki isim de beraat etti.
Kapatma davası ve istifa
16.Refahyol hükümeti nasıl düştü?
Devrin Yargıtay Cumhuriyet Başsavcısı Vural Savaş, 21 Mayıs 1997’de, Refah Partisi’nin kapatılması istemiyle Anayasa Mahkemesi’nde dava açtı. Genelkurmay’ın irtica brifingleri sürüyordu. Brifinglerde, Genelkurmay’ın “irticai faaliyetlere karşı gerekirse silahla karşılık verebileceği” istikametinde açıklamalar da yapıldığı kamuoyuna yansıdı. Kelam konusu açıklamaların temeli, Genelkurmay Başkanlığı’nda verilen brifinglerde de altı çizilen, TSK İç Hizmet Kanunu’nun, silahlı kuvvetlere “cumhuriyeti kollama ve müdafaa vazifesi” veren 35. hususu oldu. (“Silahlı Kuvvetlerin görevi; Türk yurdunu ve anayasa ile tayin edilmiş olan Türkiye Cumhuriyeti’ni kollamak ve korumaktır” kararını taşıyan 35. unsur, 2013 yılında “Silahlı Kuvvetlerin görevi; yurtharicinden gelecek tehdit ve tehlikelere karşı Türk vatanını savunmak, caydırıcılık sağlayacak biçimde askeri gücün korumasını ve güçlendirilmesini sağlamak, TBMM sonucuyla yurtharicinde verilen nazaranvleri yapmak ve memleketler arası barışın sağlanmasına yardımcı olmaktır” formunda değiştirildi).
1996’da REFAHYOL koalisyonuyla kurduğu hükümetten bir yıl daha sonra istifa etmek durumunda kalan periyodun Başbakanı Erbakan ile Genelkurmay Lideri Karadayı
Birebir süreçte DYP’den istifalar hızlandı. Çiller’in o periyot Karadayı başta olmak üzere kumandanları bakılırsavden almayı önerdiği lakin Erbakan’ın Demirel’in onaylamayacağını belirterek bunu geri çevirdiği de sav edildi. Bunun üzerine Erbakan ile Çiller’in, üzerlerindeki baskıların azalması için yeni bir yol haritası hazırladığı ortaya çıktı. Buna nazaran Erbakan istifa edecek, hükümeti kurma bakılırsavini Demirel’den alacak olan Çiller’in başbakanlığında yeni bir REFAHYOL hükümeti kurulacaktı. 18 Haziran’da Erbakan, yaklaşık bir yıl sürebilen Başbakanlık misyonundan istifa ettiğine dair mektubu Demirel’e iletti. Erbakan istifasını, Çiller’in Başbakan olması yolundaki muahedeyi ve bu doğrultuda yeni hükümeti kurma vazifesinin Çiller’e verilmesi beklentisini paylaşarak Demirel’e sundu.
ANASOL- D olarak nitelenen hükümetin kuruluş açıklamasını DSP Genel Lideri Bülent Ecevit, ANAP Genel Lideri Mesut Yılmaz ve DTP Genel Lideri Hüsamettin Cindoruk yaptı
17.Demirel, hükümeti kurma bakılırsavini niye Çiller yerine Yılmaz’a verdi?
Demirel, 19 Haziran’da beklentilerin bilakis hükümeti kurma nazaranvini, takdir hakkını kullandığını belirterek ANAP başkanı Yılmaz’a verdi. Refah Partisi ile DYP’den gelen itirazlar kararı değiştirmedi. 30 Haziran’da Mesut Yılmaz, DSP Genel Lideri Bülent Ecevit ve DTP Genel Lideri Hüsamettin Cindoruk‘la birlikte ANASOL-D Hükümeti’ni kurdu. 28 Şubat kararlarını çabucak uygulamaya başlayan yeni hükümet, 16 Ağustos’ta sekiz yıllık kesintisiz eğitim düzenlemesini Meclis’ten geçirdi. İrtica ile gayret konusunda da adımlar atılmaya başlandı.
BTK kuruldu, BÇG lağvedilmedi
18.REFAHYOL’un istifasıyla askerin siyaset üstündeki tesiri sonlandı mı?
Hayır. REFAHYOL’dan daha sonra hükümeti kuran ve “AB’nin yolu Diyarbakır’dan geçer” diyen Mesut Yılmaz da vakit zaman askerin direnciyle karşılaştı ve bu niçinle meşakkatler çekti. Tıpkı devirde asker 28 Şubat kararlarının uygulanması baskısını da sürdürdü. 8 yıllık kesintisiz eğitim düzenlemesinden daha sonrasında 28 Kasım 1997’de kamu kurumlarının tamamının irticai faaliyetler konusunda denetlenmesi için Başbakanlık Takip Konseyi kuruldu. Asker, buna karşın BÇG’yi lağvetmedi. İçişleri Bakanlığı ile Genelkurmay Başkanlığı içinde “emniyet, asayiş, yardımlaşma” (EMASYA) protokolü imzalandı ve bu sayede Genelkurmay, öteki kamu kurumlarının kontrolü konusunda da bakanlıktan sistemli bilgi istemeye başladı. İrticai faaliyette bulunduğu sav edilen yüzlerce kişinin bu takipler sonunda işinden edildiği öne sürüldü.
19.Refah Partisi kapatıldı mı?
Evet. Dava 16 Ocak 1998’de sonuçlandı ve parti kapatıldı. Necmettin Erbakan, Şevket Kazan, Ahmet Tekdal, Şevki Yılmaz, Hasan Hüseyin Ceylan ve İbrahim Halil Çelik‘e 5 yıl siyaset yasağı getirildi. Kapatma öne sürülen sebebinde, “parti vazifelilerinin laiklik aykırısı aksiyonları, devletin kurucusuna karşı suçlamaları ve başörtüsüyle ilgili siyaseti” de ispatlar içinde sayıldı. Bağımsız kalan milletvekilleri, kapatma ihtimaline karşı kurulan Fazilet Partisi’ne geçti.
Yeni devir ve AKP
DSP-ANAP ve MHP işbirliği “son koalisyon” oldu (Soldan sağa: Bahçeli, Ecevit, Yılmaz)
20.Bu gelişmelerin akabinde siyaset nasıl şekillendi?
Anasol-D hükümeti olarak bilinen Yılmaz başbakanlığındaki koalisyonu Deniz Baykal liderliğindeki CHP dışarıdan destekliyordu. Yılmaz ve Baykal’ın mutabakatıyla 2000’de yapılacak genel seçimler, mahallî seçimle birleştirilerek 18 Nisan 1999’da gerçekleştirildi. Sandıktan DSP birinci, MHP ikinci, Fazilet Partisi üçüncü çıktı. Ecevit, MHP önderi Devlet Bahçeli ve ANAP önderi Mesut Yılmaz’la anlaşarak koalisyon hükümetini kurdu.
Kamuda başörtüsü yasaklarının olduğu 1999 seçimlerinde Fazilet Partisi’nden milletvekili seçilen Merve Kavakçı, milletvekilliği yeminini edemeden Meclis’ten çıkarıldı
111 vekil çıkartan Fazilet Partisi, milletvekili Merve Kavakçı’nın Meclis’teki yemin merasimine başörtülü gelmesi ve yaşanan olaylardan daha sonra gaye haline geldi. Yargıtay Başsavcılığı, 7 Mayıs 1999’da Fazilet Partisi’nin de kapatılması istemiyle dava açtı. Bu dava sürerken, Fazilet Partisi içerisinde, “yenilikçiler-gelenekçiler” tartışması başladı. Dava 22 Haziran 2001’de sonuçlandı ve Fazilet Partisi de kapatıldı. Parti kapatılmadan evvel yapılan son kongrede, “Erbakan’ın emanetçisi” olarak bilinen Recai Kutan’ın karşısına yenilikçi kanattan Abdullah Gül aday olarak çıktı. 633 delegenin oyunu alan Kutan’a karşı yenilikçilerin adayı Gül 521 oy aldı. Erbakan cephesi Kutan ile kılpayı bir zafer kazanmış, yenilikçiler Gül’ü seçtiremese de güçlerini ortaya koymuşlardı.
21. AKP’nin iktidara gelmesinde 28 Şubat’ın tesiri oldu mu?
AKP iktidara geldiğinde Genelkurmay Lideri olan Orgeneral Hilmi Özkök, “AKP’nin yolunu 28 Şubat sürecinin asfaltladığını” söylemiş oldu.
Akşener, 2001 tarihinde Gerçek Yol Partisi’nden istifa ederek Fazilet Partisi’nden kopan Abdullah Gül ile Recep Tayyip Erdoğan’ın önderliğini yaptığı ‘yenilikçi’ kanat olarak isimlendirilen oluşuma katıldığını Abdullah Gül ve arkadaşlarının çalışma ofisi olarak kullandıkları Politik Araştırmalar Merkezi’nde basın toplantısıyla ilan etti
28 Şubat’ın tesirini sürdürdüğü devirde Susurluk skandalı, mafyanın güçlenmesi, Marmara Sarsıntısı üzere ağır gelişmeler yaşandı. Ecevit’in sıhhat problemleri yaşamasından daha sonra DSP’nin bölünmesi ve Bahçeli’nin erken seçim sonucuyla 3 Kasım 2002 seçimlerine gidildi. Ulusal Görüş Hareketi’nden çıkan Refah ve Fazilet partilerinin kapatılmasından ve Erbakan’a uygulanan siyaset yasağından daha sonra muhafazakâr seçmenin odağına yeni kurulan AKP yerleşti. 12 Aralık 1997’de Siirt’te yaptığı konuşmada, okuduğu şiir niçiniyle yargılanan ve 26 Mart 1999’da , 4 aylık cezasının paraya çevrilmemesi niçiniyle İstanbul Büyükşehir Belediye Başkanlığı sonlanan Recep Tayyip Erdoğan, cezaevinden çıktıktan daha sonra Abdullah Gül, Bülent Arınç, Abdüllatif Şener ile birlikte yenilikçi hareketi, 14 Ağustos 2001’de partileştirdi. Fazilet Partisi’nin yerine kurulan Saadet Partisi’ne geçmeyen bu isimler, ağır ekonomik krizin tesiri altında yapılan seçime AKP ile girdiler. “Ulusal Görüş gömleğini çıkarttık” söylemi ile 28 Şubat’ın tesirlerinden korunmaya çalışan AKP, kurulduktan yaklaşık 1,5 yıl daha sonra, 3 Kasım 2002 seçiminde büyük muvaffakiyet elde etti. DSP, ANAP, MHP, DYP üzere partilerin baraj altında kaldığı seçimde, yalnızca AKP ile CHP barajı geçebildi. Oyların yüzde 34’ünü alarak parlamentodaki sandalyelerin yaklaşık yüzde 65’ine tekabül eden 363 milletvekilliği çıkaran AKP’nin hala süren tek başına kesintisiz iktidar devri başladı.
Devrin Genelkurmay Lideri Hakkı Karadayı ile Deniz ve Kara Kuvvetleri Kumandanları İnanç Erkaya ve Hikmet Köksal
22.28 Şubat davası nasıl açıldı?
Ankara Cumhuriyet Başsavcılığı’nca başlatılan soruşturma kapsamında birinci operasyon, 12 Nisan 2012’de düzenlendi. Operasyonlar kararı devrin Genelkurmay 2. Lideri emekli Orgeneral Çevik Bir, Genelkurmay İstihbarat ve İstihbarata Karşı Koyma (İKK) Daire Lideri emekli Orgeneral Fevzi Türkeri, Ulusal Güvenlik Şurası Genel Sekreteri emekli Orgeneral İlhan Kılıç, Genelkurmay Harekât Lideri emekli Orgeneral Çetin Doğan, Hava Kuvvetleri Kumandanı emekli Orgeneral Ahmet Çörekçi, Kara Kuvvetleri Kumandanı emekli Orgeneral Hikmet Köksal, Jandarma Genel Kumandanı emekli Orgeneral Teoman Koman ile eski YÖK Başkanı Prof. Dr. Kemal Gürüz‘ün de ortalarında bulunduğu biroldukca kişi 28 Şubat’ın faili olarak tutuklandı. Devrin Genelkurmay Lideri İsmail Hakkı Karadayı’nın ise tutuksuz yargılanması kararlaştırıldı. Tıpkı devirde TBMM’de kurulan Darbe ve Muhtıraları Araştırma Kurulu da odağına 28 Şubat sürecini aldı. Ankara Başsavcılığı ismine daha sonradan FETÖ üyeliği niçiniyle ihraç edilen ve 2016’da tutuklanan Mustafa Bilgili, iddianameyi hazırladı.
23.Kimler yargılandı, neler yaşandı?
Soruşturma 22 Mayıs 2013’te tamamlanarak 103 şahsa, suçlamaya ait tarihte yürürlükte bulunan ve lehlerine olan eski Türk Ceza Kanunu’ndaki (TCK) “Türkiye Cumhuriyeti Hükümetini cebren düşürmeye, devirmeye iştirak etmek” cürmünden ağırlaştırılmış müebbet mahpus cezası istemiyle dava açıldı. Davanın 1309 sayfalık iddianamesinde kabahat tarihi olarak 54. Hükümet’in kurulduğu 8 Temmuz 1996 ve daha sonrası gösterildi. İddianamede Tansu Çiller “mağdur“, Meral Akşener “şahit“, Şevket Kazan, Onur Malkoç, Merve Kavakçı, Mehmet Bekaroğlu‘nun da ortalarında bulunduğu 481 kişi de “müşteki/mağdur” olarak yer aldı. 28 Şubat davasının birinci duruşması, 2 Eylül 2013’te görüldü. Savunma yapan birinci sanık olan periyodun Genelkurmay 2. Lideri emekli Orgeneral Bir, iddianamede “temelsiz, hukuk dışı, birbiriyle ilgisi olmayan” konulara yer verildiğini ileri sürdü ve “İsnat edilen hatayla ilgi kurulmaya çalışılan savlar, tümüyle mevzuat çerçevesinde cereyan eden faaliyetlerdir” tabirini kullandı. Sanıklardan eski Genelkurmay Lideri İsmail Hakkı Karadayı ise “28 Şubat süreci, kimi çevrelerce söylendiği üzere bir darbe süreci asla değildir” savunmasını yaptı. Çetin Doğan da “BÇG ve 28 Şubat iddianamesi ismiyle açılan dava, Ergenekon ve Balyoz türevindendir” savında bulundu. Yargılama sürecinde farklı tarihlerde, sanıkların isimli denetimle tahliyeleri kararlaştırıldı.
24.Mahkeme hangi sonucu verdi?
Davanın görüldüğü Ankara 5. Ağır Ceza Mahkemesi, 13 Nisan 2018’de kararını deklare etti. Periyodun Genelkurmay Lideri emekli Orgeneral İsmail Hakkı Karadayı, Genelkurmay 2. Lideri emekli Orgeneral Çevik Bir, Genelkurmay Harekât Lideri emekli Orgeneral Çetin Doğan, devrin Hava Kuvvetleri Kumandanı emekli Orgeneral Ahmet Çörekçi, periyodun Genelkurmay MEBS Lideri ve eski Deniz Kuvvetleri Kumandanı emekli Oramiral Hayri Bülent Alpkaya, periyodun Kara Kuvvetleri Kumandanı emekli Orgeneral Hikmet Köksal, devrin Deniz Kuvvetleri Kurmay Lideri Aydan Erol, Kara Kuvvetleri İstihbarat Lideri Cevat Temel Özkaynak, periyodun Genelkurmay İstihbarat Lideri Çetin Saner, Genelkurmay İstihbarat ve İKK Daire Lideri emekli Orgeneral Fevzi Türkeri, periyodun Ulusal Güvenlik Konseyi (MGK) Genel Sekreteri emekli Orgeneral İlhan Kılıç, devrin Hava Kuvvetleri Komutanlığı İstihbarat Lideri Çetin Dizdar, eski YÖK üyesi emekli Korgeneral Erdoğan Öznal, devrin Genelkurmay Genel Sekreteri Erol Özkasnak, periyodun Jandarma Genel Komutanlığı Harekât Lideri Hakkı K
Binlerce kişi, bu kararlar niçiniyle işinden olduğunu, eğitim hakkının elinden alındığını deklare etti. Tarihe “postmodern darbe” olarak da geçen bu sürecin tesirleri siyaseti de şekillendirdi ve Türkiye’yi AKP’nin 3 Kasım 2002 seçimlerinde tek başına iktidar olduğu periyoda taşıdı. 25 yıl daha sonra, 28 Şubat’ın kudretli kumandanlarından hayatta olanların kıymetli bir kısmı, ağır mahpusa mahkûm edilmelerinden dolayı cezaevine kondu. 28 Şubat, bu manada “darbe yaptığı” sav edilen isimlerin yargılanıp karar giydiği birinci “darbe davası” olma özelliği taşıyor.
etkisinin, eski Genelkurmay Lideri Hüseyin Kıvrıkoğlu’nun tabiriyle “bin yıl süreceği” söylenen ve hâlâ tartışılan 28 Şubat’ın üzerinden 25 yıl geçti. O periyotta yaşananlar ve bugüne uzanan tesirleri soru ve cevaplarla şöyleki:
“Kanlı mı olacak kansız mı?”
1. 28 Şubat süreci öncesinde, Refah Partisi’nin iktidar olmaması için neler yapıldı, hangi gelişmeler yaşandı?
1994’te yapılan lokal seçimde, Refah Partisi, büyük bir sürprize imza atarak, İstanbul ve Ankara büyükşehir belediyelerini kazandı ve Türkiye genelinde yüzde 19 oranında oy aldı. Bu durum, askeri bürokrasiyi daha o günden itibaren birtakım teşebbüslere yöneltti.
ANAP ve DYP’nin karşılıklı yolsuzluk tezleriyle yıpranması, SHP’nin de iktidar ortağı olarak yıpranmış manzarası, bir yıl daha sonra yapılacak genel seçim öncesinde, askerlerin tabiriyle “durumdan görev çıkaran” komuta kademesinde hareketlenmeye yol açtı.
Recep Tayyip Erdoğan’ın İstanbul, Melih Gökçek’in de Ankara Büyükşehir Belediye Lideri seçildiği seçimler, Necmettin Erbakan liderliğindeki Refah Partisi’nin, en epey ili kazanan parti olmasıyla sonuçlanmıştı
Refah Partisi başkanı Necmettin Erbakan‘ın 1994 mahallî seçimleri daha sonrasında sarf ettiği “Refah Partisi iktidara gelecek, adil nizam kurulacak. Sorun ne? Geçiş devri sert mi olacak, yumuşak mı olacak? Tatlı mı olacak, kanlı mı olacak?” kelamı, “şeriat” tartışmalarını güçlendirdi. Erbakan ise gelen yansılara, partisinin mahallî seçimlerdeki başarılarına reaksiyon olarak düzenlenen şovlarda kullanılan “Ankara Belediyesi’ni Refah Partisi’ne vermeyiz, kanımız aksa dahi vermeyiz” sloganlarını hatırlatarak cevap verdi.
Askerdeki hareketlenmeye paralel formda, Türkiye’nin farklı kentlerinde de “laiklik yürüyüşleri” organize edildi.
Bütün bu sürece karşın 24 Aralık 1995’te yapılan genel seçimde Refah Partisi yüzde 21,4 ile birinci parti olurken, seçim öncesinde bir ortaya gelmeleri için baskı yapılan merkez sağın iki partisi ANAP 19,6, DYP yüzde 19,2 oy alabildi. DSP ise yüzde 14.6 oranında oy aldı.
1969’dan bu yana siyasetteki varlığını farklı partilerle sürdüren Ulusal Görüş Hareketi’nin temsilcisi Refah Partisi birinci defa birinci parti oldu. Lakin askerin hali netti. Refah Partisi birinci parti olsa da asker hükümeti Necmettin Erbakan’ın kurmasını istemiyordu. Bu niçinle ısrarla, neredeyse başa baş oy alan ANAP ve DYP’nin koalisyon hükümeti kurmaları için bu partilere baskı yapılıyordu. Devrin Cumhurbaşkanı Süleyman Demirel, bu siyasi ortamda Refah Partisi’nin önderi Erbakan’a hükümeti kurma vazifesini verdi. Erbakan, hükümet kurma arayışında başkanlar cinsine başladı ancak hiç bir partiden umduğu takviyesi bulamadı. Erbakan, koalisyon hükümeti kuramadan, misyonu Demirel’e geri verdi.
Tansu Çiller (solda) ve Mesut Yılmaz anlaştı, Mart 1996’da ANAYOL hükümeti kuruldu
2.ANAYOL hükümeti nasıl kuruldu?
Demirel, oy oranı olarak ANAP’ın gerisinde kalmasına karşın daha fazla milletvekili çıkaran DYP’nin önderi Tansu Çiller’e hükümeti kurma bakılırsavini verdi. Lakin Çiller de koalisyon çeşitlerinden umduğu kararı alamadı ve nazaranvi geri verdi. nazaranv bu defa ANAP önderi Mesut Yılmaz’a verildi. Askerin, Refah Partisi’nin hükümet senaryolarının haricinde kalması için tüm partileri yakın markaja aldığı bu vakitte, Yılmaz’ın işi zordu. Çiller’le anlaşamıyor, Refah Partisi ile ortak hükümet kurmak istemiyor, öbür partilerle işbirliği yapması halinde ise TBMM’den güvenoyu alabilecek sayıya ulaşamıyordu. Buna karşın Refah Partisi ile görüşmeler yürütüldü. Lakin Yılmaz, askerin baskısının artmasıyla birbirlerine karşı ağır suçlamalar yönelttikleri Çiller’in kapısını çaldı. Mart 1996’da ANAYOL hükümeti kuruldu lakin Çiller kabinede yer almadı.
Karadayı’dan “Üzerinize düşeni yapın” ültimatomu
3.Asker, o devirde hangi ihtarlarda bulundu, ne yaptı?
Erbakan ve Çiller’e hükümeti kurma nazaranvi verildiğinde, Türk Silahlı Kuvvetleri’nin baskısı da başladı. İki isim hükümet kuramayarak nazaranvi geri verdikten daha sonra da bu baskı devam etti. Hükümeti kurma bakılırsavini yürüten Yılmaz, Refah Partisi ile görüşmeler yürütürken, bu baskı kararında DYP ile hükümeti kurdu. Devrin TBMM Lideri Mustafa Kalemli, yapılan baskıyı, kaleme aldığı kitapta şu biçimde anlattı:
“1995 seçimleri yapılmış ve üçüncü partiyiz. En hayli milletvekiline sahip olan RP’nin hükümeti tek başına kuramayacağı görülüyor… Mesut Yılmaz, RP önderi Necmettin Erbakan ile koalisyon pazarlıklarına başlıyor. Bu konuşmalarda çok ara alınıyor… Mesut Yılmaz’ı telefonla aradım. ‘‘Mesut Beyefendi, siz nitekim Erbakan’la bu hükümeti kuracak mısınız?’’ Yanıtı epeyce enteresandır:
‘‘Yahu Kalemli, benim onlarla koalisyon kurmak istediğime inanıyor musun? Lakin ne yapayım, diğer deva kalmadı. DYP zorluk çıkarıyor.’’
Daha evvelinde ortamızda epey samimi ve inanca dayanan bir diyalog bulunan DYP Şanlıurfa Milletvekili Necmettin Cevheri’yi aradım. O gün akşam üzeri saat 18.00’den gece 23.00’e kadar Necmettin Beyefendi ile konuştuk. O geceki konuşmalar, her iki genel lidere da devamlı aktarıldı, aşikâr bir noktaya gelindi. Son durumu Mesut Bey’e aktardığımda, ‘‘Siz hükümeti kurmuşsunuz, hayli teşekkür ederim’’ formunda rahatlamış bir ruh haleti ortasında bana iltifat etti.
Sonraki sabah ben Gülhane Askeri Tıp Akademisi’ne terörle çabada yaralanmış, sakat kalmış er ve subayları ziyarete gittim. Ziyaretin tam ortasında bir subay gelerek, Genelkurmay Lideri Orgeneral İsmail Hakkı Karadayı’nın benimle görüşmek istediğini söylemiş oldu.
Biraz daha sonra komutanın odasından Karadayı paşayı bağladıklarında, paşa o her zamanki nazik üslubu ortasında ancak fazlaca kararlı bir tabirle şöyleki dedi:
‘‘Sayın lider, bu RP-ANAP koalisyonu kurulursa hiç güzele gitmeyen hadiseler olur. Meclis Lideri olarak lütfen üstünüze düşeni yapınız.’’
Biraz daha sonra meskene geldiğimde Karadayı Paşa yine aradı ve ‘‘Sayın Lider, ben üstüme düşeni şahsen yerine getirdim, şu anda Ankara’dan ayrılıp tatil için Bursa’ya gidiyorum. Bundan daha sonrası size kaldı’’ deyip telefonda düzgün bayram dileklerini söz etti ve konuşmayı noktaladı.
Bu gelişmeleri de akşamki konuşmalara ek olarak Mesut Bey’e telefonla aktardım. Ortadan hayli kısa bir süre geçti, Mesut Beyefendi tekrar aradı. Tansu Hanım’ın benimle kesinlikle görüşmek istediğini söylemiş oldu.
Tansu Çiller’i Başbakanlık Konutu’nda ziyaret ettim. Başbakan Çiller, biraz evvel de Genelkurmay Lideri Orgeneral İsmail Hakkı Karadayı’nın geldiğini anlattı. Kelamlarından ve anlatım biçiminden misal bir konuşmanın yapıldığını çıkarmak çok kolaydi. İşte daha sonrasında Yalım Erez Beyefendi ile Mustafa Taşar bayram tatili boyunca bilgileri iki önder içinde getirip götürdüler ve kendi tabirleriyle, koalisyonun mimarları olarak siyasi tarihte yerlerini aldılar.”
4.ANAYOL nasıl dağıldı?
DYP’nin daha fazla bakanlık aldığı hükümette Başbakanlık koltuğuna Mesut Yılmaz oturdu. Lakin ANAYOL’un siyasi ömrü kısa oldu.
Mesut Yılmaz başbakanlığındaki 53. Hükümet 6 Mart 1996’da güvenoyu aldı. Lakin yalnızca 3 ay iktidarda kalabildi. Aslında koalisyon, resmi olarak sona ermedilk evvel de bitmişti. Çiller, o devri bir röportajında şu biçimde anlatıyordu:
“ANAP bir ortak değildi bir rakipti. Şöyle görüyordum; Bir olay anlatayım. Biz program yapacağız. Ben Başbakanlığı vermişim. Meclis Başkanlığı’nı da vermişim.
Ekonomik modeller, neyi yapacağımız ve yapmayacağımız baştan aşağı. bu biçimdeın en düzgün programlarından biridir o, gerçekten… Anavatan Partisi’nin Genel Başkanı’ndan hiç tık çıkmıyor. Ben ne desem ‘evet’ diyor. ‘Allah Allah’ dedim, o kadar güzel yapıyor ki ben o kadar yapamazdım, benden çok iyi… Oysa sıkıntı o değilmiş. Problem birimizden birimizin topyekûn yok edilmesi sorunuymuş karşımızda. Yani birimizin başında birleşme, birimizin başında da ya ben ya öbürü devam edecek, biz devam edeceğiz onların gitmesi gerek… Aslında hayli da eşyanın tabiatına da alışılmamış değil. Zira bu karşıtlık bütün teşkilatlarda da devam ediyor…”
Yılmaz ile Çiller içindeki çatışma, kısa koalisyon paydaşlığı sürecinde de devam etti. Azınlık olarak kurulan, DSP’nin dışarıdan vereceği takviyeyle ayakta kalma ihtimali olan koalisyon hükümeti kurulur kurulmaz Refah Partisi, yolsuzluk tezleri eşliğinde hem Çiller birebir vakitte Yılmaz hakkında Aziz Divan önergeleri verdi. Bu durum, koalisyon ortaklarını karşı karşıya getirdi. Refah Partisi, tıpkı periyotta 257 oyla güvenoyu alan koalisyon hükümetinin anayasanın öngördüğü kabul sayısına erişemediğini belirterek Anayasa Mahkemesi’ne başvurdu. Anayasa Mahkemesi, 6 Mart 1996’da yapılan güvenoyu oylamasını iptal edince hükümet üç ay daha sonra 28 Haziran 1996’da düştü. Anayasa Mahkemesi, 14 Mayıs 1996’da, Refah Partisi’nin talebi doğrultusunda, itimat oylaması için, TBMM Genel Kurulu’na katılan toplam 544 milletvekilinin yarısından bir fazlasının (273) kabul oyunun gerektiğine karar vererek, 257 oyla var iseyılan itimat oylamasının iptaline karar verdi. sonucun akabinde Refah Partisi 27 Mayıs 1996’da hükümet hakkında gensoru önergesi verdi. Lakin Başbakan Mesut Yılmaz, gensoru oylamasını beklemeden, fiilen dağılmış olan koalisyon hükümetinin istifasını 6 Haziran 1996’da Cumhurbaşkanı Demirel’e sundu.
Refahyol koalisyonun protokolüne göre iki önder dönüşümlü Başbakanlık yapacaktı
5.REFAHYOL koalisyonu nasıl kuruldu?
Yılmaz Hükümeti’nin istifası üzerine yeni hükümeti kurma bakılırsavi bir daha Erbakan’a verildi. Kulislerde Çiller’in daha ANAP’la koalisyon sürerken Refah Partisi ile görüşmelere başladığı konuşuluyordu. Askerin ve sermaye kümelerinin büyük itirazına karşın Refah Partisi ile DYP koalisyon hükümeti kurdu. Protokole nazaran, iki önder ikişer yıl dönüşümlü Başbakanlık yapacaktı. Başbakanlık koltuğuna birinci vakit içinderda Erbakan oturdu. Hükümet, 8 Temmuz 1996’da TBMM’de güvenoyu almayı başardı. Erbakan Başbakan, Çiller de Başbakan Yardımcısı oldu. DYP ortasında koalisyona açıktan karşı çıkan vekiller, bu rahatsızlıklarını Çiller’e iletti. Üst seviye kumandanların da hükümeti zayıflatmak için görüşlerini DYP’lilere daima aktardıkları basına yansıdı.
6. Refahyol hükümetini tartışmaların odağına hangi olaylar yerleştirdi, 28 Şubat öncesi neler yaşandı?
Erbakan’ın Başbakanlık koltuğuna oturmasının akabinde yaşanan bir dizi gelişme, TSK’nın komuta kademesinin ataklarıyla birleşince 28 Şubat’a giden yol bütünüyle açıldı. O periyotta yaşanan kimi olaylar şöyleki:
Erbakan’ın Libya ziyaretinde Kaddafi’nin söylemiş olduği kelamlar Türkiye’de büyük bir reaksiyonla karşılanmıştı
Erbakan, bütün itirazlara karşın birinci yurtdışı gezisini İran’a yaptı. Bu seyahat ABD ve İsrail’in yansısına yol açtı. Erbakan, en büyük yansıyı ise Libya gezisi niçiniyle çekti. 2 Ekim-7 Ekim 1996’da Mısır, Libya ve Nijerya’yı kapsayan seyahate çıkan Erbakan, Libya’da devrin başkanı Kaddafi tarafınca çadırda ağırlandı. Kaddafi, basının önünde Türkiye’yi soykırım ile suçladı ve Türkiye’nin işgal edilmiş bir ülke olduğunu söylemiş oldu. Kaddafi’nin kelamlarından çok Erbakan’ın bu kelamlara karşılık vermemesi reaksiyon çekti.
6 Ekim 1996’da bir küme Aczmendi, Ankara Kocatepe Mescidi’nde “Şeriat isteriz!” hareketi yaptı.
Tansu Çiller’in başbakanlık yaptığı devirde Mehmet Ağar, 10 Temmuz 1993 tarihinde Emniyet Genel Müdürlüğü bakılırsavine getirilmişti
3 Kasım 1996’da “Susurluk kazası” meydana geldi ve mafya-siyaset-devlet vazifelisi münasebetleri ortaya saçıldı. Erbakan, derin devlet savları için “Fasa fiso” açıklaması yaparken, “Daima aydınlık için bir dakika karanlık” hareketleri için “Gulu gulu dansı yapıyorlar” dedi. Adalet Bakanı Şevket Kazan’ın “Mum söndü oynuyorlar” açıklaması ise hükümete yönelik reaksiyonun büyümesine yol açtı. Erbakan’ın iktidar ortağı Çiller ve Mehmet Ağar odaklı savlar, iktidarın yıpranmasına yol açtı.
Erbakan’ın, “İslam Dinarı” basılması ve Müslüman ülkelerle D-8 örgütü kurulması üzere teklifleri kamuoyunda tartışma konusu oldu.
10 Kasım 1996’da Refah Partili Kayseri Belediye Lideri Şükrü Karatepe, vilayet toplantısında, “Süslü püslü göründüğüme bakıp da benim laik olduğumu sanmayın. Vakit zaman ortasında bulunduğumuz koşullarda, mecburiyet karşısında gittiğimiz yerde inancımıza küfredilirken, milletimize küfredilirken, bütün kıymetlerimize küfredilirken içimize kan akıyor fakat resmî bakılırsavimiz icabı orada bulunmak zorunda kalıyoruz. Müslümanlar, sakın ha içinizden bu hırsı, bu kini, bu nefreti, bu imanı eksik etmeyin” dedi. Bu kelamları niçiniyle hakkında dava açıldı ve 1 yıl mahpusa mahkûm edildi.
10 Kasım 1996’da İkinci Zırhlı Tugay Kumandanı Tuğgeneral Doğu Silahçıoğlu, İstanbul Sultanbeyli’nin meydanına Atatürk heykeli yaptırdı ve caddenin ismini değiştirdi. Refah Partili Belediye Lideri Ali Nabi Koçak, Silahçıoğlu hakkında kabahat duyurusunda bulundu.
Televizyon kanallarına Refah Partili vekillerin konuşmaları servis edilmeye başlandı. Bu isimlerden Şevki Yılmaz, yayınlanan konuşmasında, “Ben Hizbullah’ım ve Hizbullah olmaktan da onur duyuyorum”, “Eşinizle birlikte 30 Ağustos’taki kokteyle katılın.’ ‘Bana bak.’ dedim, ‘Ben deyyus değilim”, “Geçen Gaziantep Belediye Lideri, kurban keserek Antep’te çağdaş bir genelev yapıyor. Kerhane. Ve diyor ki: ‘Ben toplumsal eşitlikten yana, toplumsal adaletten yana bir partinin temsilcisiyim.’ Madem sen eşitlikten yanasın pezevenk adam, evvel kadınını gönder de bu eşitlik sağlansın“, “Bu pezevenklerin oluşturduğu Türk parlamentosundan… Türkiye’nin başı ve parlamentosu ihanet ortasındadır. Bu ülke hainlerin elindedir” kelamları büyük tartışma yarattı. bir daha konuşması yayınlanan isimlerden Hasan Hüseyin Ceylan, “Asker kalkmış diyor ki: ‘PKK’lı olmanıza müsaade ederiz lakin şeriatçı olmanıza asla‘ diyor. Bu başla çözemezsin onu sen. Tahlil mü istiyorsunuz? Şeriatçılıktır” kelamları niçiniyle yargılandı.
Kudüs gecesi ve tarikat önderlerine iftar yemeği
7.DYP, nasıl bölündü?
1997 yılının başında, 7 Ocak’ta, Susurluk skandalının uzandığı DYP’de hem bu bahisteki gelişmeler tıpkı vakitte Refah Partisi ile sürdürülen koalisyon niçiniyle reaksiyonlar büyüdü. Hüsamettin Cindoruk önderliğinde bir küme milletvekili partiden istifa etti ve Demokrat Türkiye Partisi’ni kurdu. Vakit içerisinde istifalarla partinin vekil sayısı 18’e kadar çıktı. DYP, koalisyon içerisinde güç kaybetti.
8. Tansiyon nasıl doruk noktasına çıktı?
TSK’dan ve parti ortasından gelen reaksiyonlar niçiniyle Çiller’in ısrarıyla bir Başbakanlık genelgesi hazırlandı. Buna bakılırsa kurulan Başbakanlık Kriz Masası, muhtemel bir krizde MGK Genel Sekreterliği, aktif halde devreye girebilecekti. Doğal afet, terör vb. münasebetler de genelgede kriz niçinleri içinde sayıldı. Askerin, devlet kurumları içerisindeki aktifliği genelge ile arttı.
Erbakan’ın Başbakanlık resmi konutunda tarikat başkanlarına verdiği iftar yemeği reaksiyon çekmiş, Genelkurmay’ın telefonları kilitlenmişti
Lakin reaksiyon çeken / tartışma yaratan hareketler de bitmedi. Erbakan, 11 Ocak 1997’de Başbakanlık Konutu’nda tarikat ve cemaat başkanları ile şeyhlere iftar yemeği verdi. İmgeler, günlerce tartışma konusu oldu. Genelkurmay Başkanlığı, bir hafta daha sonra Cumhurbaşkanı Demirel’e irtica konusunda brifing verdi.
31 Ocak’ta Refah Partili Sincan Belediye Lideri Bekir Yıldız, Filistin ile dayanışma gecesi düzenledi. Türkiye’ye yönelik olarak yaptığı şeriat niçiniyle reaksiyon çeken İran’ın Ankara Büyükelçisi Muhammed İstek Bagheri, gecenin en değerli konuğuydu. Kudüs Gecesi olarak tarihe geçen buluşmada oynanan ve şeriat daveti içeren tiyatro oyunu ile Yıldız’ın konuşması, tansiyonu artırdı. Hamas ve Hizbullah önderlerinin posterlerinin asıldığı salonda konuşan Yıldız, ”Başörtüsü Müslümanların gurur sancağıdır. Başörtüsü takmayanların kendi bedenlerini erdemli görmeyerek, peşkeş çektikleri, onur sancağı olan başörtüleri ve öbür bedel yargıları için sabırlı bir biçimde çaba yapacakları, fakat Müslümanların sabrı taştığında işin nereye varacağının hayli düzgün bilindiği […] kendi yanlışları ile hasta düşen laiklerin kollarına ve bacaklarına zorla basarak, şeriat enjekte edecekleri…” üzere tabirleri niçiniyle 6 Şubat’ta gözaltına alındı. Bekir Yıldız, sonrasındasında yapılan yargılamada 4 yıl 7 ay mahpusa mahkûm edildi.
İmgelerin televizyonlarda yayınlanmasının akabinde 3 Şubat’ta Sincan’da çekim yapan Star muhabiri Işın Gürel, bir belediye çalışanı tarafınca tokatlandı.
Başbakan Erbakan, bir gün daha sonraki küme toplantısında Sincan Belediyesi’nin düzenlediği gece için, “Biri hataen bir fotoğraf asarak bu ülkeyi yıkamaz” dedi, lakin yansıları dindiremedi.
Rakı fotoğrafı ve Gölcük muhtırası
9.Bu gelişmelere karşı Genelkurmay Başkanlığı ve komuta kademesi hangi reaksiyonları verdi, bu vakitte neler yaptı?
Genelkurmay karargâhı ve üst seviye kumandanlar, siyasi partilerden de ölçüde medyada yer buluyor, daima açıklamalarda bulunuyorlardı. Bunlardan kimileri tarihe de geçti. Erbakan’ın Başbakan sıfatıyla ağustos başındaki Yüksek Askeri Şûra’dan daha sonra Başbakanlık Konutu’nda verdiği yemekte, devrin Deniz Kuvvetleri Kumandanı Oramiral İtimat Erkaya’nın verdiği, “rakı fotoğrafı” tarihe geçen karelerden oldu. Erkaya, Taner Baytok’un, “Bir Asker, Bir Diplomat” kitabında, 1996’da yaşanan olayı şu biçimde anlattı:
Genelkurmay Karargâhı ve kumandanların 28 Şubat öncesinde yaşananlara yönelik gerçekleştirdiği müdahaleler şu biçimde:
Medya ile yakın ilgi içerisinde kalan kumandanlar, karargâha çağırdıkları gazetecilere irtica brifingleri verdi. Bu brifingler, 28 Şubat daha sonrasında da devam etti.
17 Ocak’ta Cumhurbaşkanı Süleyman Demirel Genelkurmay Başkanlığı’nda askerlerden brifing aldı. Cumhurbaşkanlığı Basın Merkezi’nden yapılan açıklamada, Demirel’in Genelkurmay Lideri İsmail Hakkı Karadayı‘dan “Türk Silahlı Kuvvetleri ile ilgili çeşitli konularda bilgi aldığı” açıklandı.
Başbakanlık’taki iftar yemeğinden daha sonra yansıları doruğa çıkan kumandanlar, Karadayı başkanlığında 22 Ocak’ta Gölcük Donanma Komutanlığı’ndaki görüşmede bir ortaya geldi. Toplantının akabinde gündemdeki bahislerin değerlendirildiği açıklaması yapıldı. Fakat bu görüşmede 28 Şubat kararları ile ilgili kararların alındığı daha sonradan medyaya yansıdı.
3 Kasım 1996 tarihinde Türkiye’yi sarsan Susurluk kazası daha sonrası İçişleri Bakanlığı’ndan istifa eden Mehmet Ağar yerine Akşener geçti
“Silahsız kuvvetler halletsin”
Genelkurmay Lideri Karadayı, Kudüs Gecesi’nin basına yansımasından daha sonra, “İçişleri Bakanı, kamuoyunun rahat nefes alabilmesi için gerekeni yapmalı” dedi. Bekir Yıldız, periyodun İçişleri Bakanı Meral Akşener tarafınca bakılırsavinden alındı. Akabinde da gözaltına alınarak tutuklandı.
28 Ocak’taki MGK’dan daha sonra bölücü ve yıkıcı akımlara karşı uğraş edileceği belirtildi.
Bilhassa DYP’li vekillerle etkin görüşmeler yapan kumandanlar, hükümetin sonlandırılması için gayret etti.
İsim vermeden medyaya açıklama yapan kumandanların kelamları de tarihe geçti. “Bu sefer işi silahsız kuvvetler halletsin” açıklaması da bunlar içinde yer aldı.
Sincan’da tanklar yürüdü: Demokrasiye balans ayarı yaptık!
15 tank ve 20 zırhlı araçlık konvoy, Sincan’dan 4 Şubat 1997’de geçirilmişti
Bu süreçteki en tartışmalı ileti, Kudüs Gecesi’nden daha sonra Sincan’da verildi. 3 Şubat 1997’de, Ankara Zırhlı Birlikler Okul ve Eğitim Tümeni Şov ve Tatbikat Taburu’na bağlı askerler 20 tank, 15 zırhlı araçla Sincan caddelerinden geçip Akıncı Hava Üssü’ne gitti. seneler daha sonra 28 Şubat soruşturmaları açıldığında, tankların geçişinin Kudüs Gecesi’ndilk evvel planlandığı ve her yıl yapılan olağan hareketlerden olduğu söylense de tarihe devrin Genelkurmay İkinci Lideri Başkanı olan Çevik Bir’in, 21 Şubat 1997 günü, Washington’da Türk-ABD Kurulu kapanış balosunda yaptığı “Sincan’da demokrasiye balans ayarı yaptık” kelamları geçti. halbuki Genelkurmay Başkanlığı, Bir’in açıklamalarından evvel, “Eğitim emelli bir motorlu yürüyüş tatbikatı yapılmıştır” açıklaması yapmıştı. Periyodun Genelkurnay Lideri Karadayı, “demokrasiye balans ayarı” nitelemesi yapan periyodun Genelkurmay 2. Lideri Çevik Bir için, yıllar daha sonra TBMM Darbe ve Muhtıraları Araştırma Komşisyonu’nda “boşboğaz” sözünü kullanacaktı.
4 Şubat 1997’de, askerlerin daima temasta olduğu Cumhurbaşkanı Süleyman Demirel, Başbakan Erbakan’a ihtar mektubu gönderdi. Demirel, “laik sistemin korunmasını” istedi.
Bu ortada hükümete karşı aksiyonlar de yapıldı. Ankara’da on binlerce bayan “Şeriata Karşı Bayan Yürüyüşü” düzenledi. 50’ye yakın sivil toplum örgütünün iştirakiyle gerçekleştirilen harekete, ortalarında TBMM Başkanvekili Uluç Gürkan ve CHP Genel Lideri Deniz Baykal‘ın da bulunduğu epeyce sayıda erkek de dayanak verdi.
24 Şubat’ta Deniz Kuvvetleri Kumandanı Oramiral İnanç Erkaya, “İrtica PKK’dan daha büyük bir tehlikedir” dedi.
Genelkurmay İkinci Lideri Çevik Bir’in, devrin İçişleri Bakanı Meral Akşener için, “Söyleyin o bayana onu yağlı kazığa oturturuz” dediği öne sürüldü.
Ve 28 Şubat kararları: Erbakan, 5 gün daha sonra imzaladı
28 Şubat 1997’deki tarihi MGK’da asker tarafınca Başbakan Erbakan’a 18 unsurdan oluşan liste verildi
10.28 Şubat 1997’de yapılan tarihi Ulusal Güvenlik Kurulu’nda neler yaşandı?
28 Şubat 1997’de yapılan Ulusal Güvenlik Konseyi toplantısı tarihe “postmodern darbe” olarak geçti. MGK, o gün, irtica başlığıyla toplandı. Askerler hazırlıklıydı. Cumhurbaşkanı Demirel başkanlığındaki toplantı tam 8 saat 45 dakika sürdü ve tarihe geçen MGK bildirisi, görüşmede alınan kararları ortaya koydu. Askerler, hükümetin yerine getirmesini istediği talep listesiyle toplantıya gelmişti.
Cumhurbaşkanı Süleyman Demirel’in başkanlığında yapılan toplantıya katılan konsey üyeleri, periyodun protokol sırasına nazaran şöyleki sıralanıyordu; Başbakan Necmettin Erbakan, Başbakan Yardımcısı ve Dışişleri Bakanı Tansu Çiller, Ulusal Savunma Bakanı Turan Tayan, İçişleri Bakanı Meral Akşener, Kara Kuvvetleri Kumandanı Orgeneral Hikmet Köksal, Deniz Kuvvetleri Kumandanı Oramiral İnanç Erkaya, Hava Kuvvetleri kumandanı Orgeneral Ahmet Çörekçi, Jandarma Genel Kumandanı Orgeneral Teoman Koman.
Heyet üyesi olmadığı için oy hakkı bulunmayan MGK Genel Sekreteri Orgeneral İlhan Kılıç, MİT Müsteşarı Sönmez Köksal, Dışişleri Bakanlığı Müsteşarı Onur Öymen, Emniyet Genel Müdürü Alaaddin Yüksel, olağanüstü Hal Bölge Valisi Necati Bilican, Cumhurbaşkanlığı Genel Sekreteri Necdet Seçkinöz, Genelkurmay İstihbarat Lideri Korgeneral Çetin Taner ile MGK Genel Sekreter Yardımcısı Korgeneral Necdet Timur da toplantıya katıldı.
Gecenin ilerleyen saatlerine dek devam eden görüşmeden daha sonra 4 unsurluk bildiri yayımlandı. Bildiride, “Türkiye Cumhuriyeti’nin varlığının, Atatürk prensip ve inkılapları doğrultusunda, çağdaş medeniyet yolunda, demokratik sistem içerisinde ilerlemesini teminat altına alan Anayasa ve cumhuriyet maddelerinin uygulanmasından asla taviz verilmemesi gerektiği” söz edildi.
görüşmeden geriye Erbakan’ı ter ortasında gösteren imajlar de kaldı. Bu fotoğraflar da daha sonraki senelerda tartışma konusu oldu. Gazetecilerin toplantının başında manzara aldığı, bu imgelerin ise özel olarak servis edildiği tez edildi. Toplantıya katılan kumandanlar ise bu imgelerin kelam konusu olmadığını, hürmet çerçevesinde toplantının sürdürüldüğünü savundu. Lakin devrin Deniz Kuvvetleri Kumandanı İtimat Erkaya’nın sunum yaptığı görüşmede, Erbakan’ın sert halde eleştirildiği savları da kamuoyuna yansıdı.
11.28 Şubat kararları nelerdi, ‘yaptırım’ uyarısı ne vakit geldi?
Kamuoyuna yapılan açıklama haricinde, görüşmede askerlerin 18 unsurluk talep listesini hükümetin önüne koyduğu ve bunun imzalanmasını istediği, Demirel’in de buna dayanak verdiği anlaşıldı. Erbakan’ın ise bu taleplerin MGK’nın vazife kapsamında olmadığını belirterek itiraz ettiği, yalnızca 4 unsurluk toplantıya ait bildiriyi imzalayacağını söylemiş olduği, Demirel’in bunu uygun bulması üzerine yalnızca resmi bildiriye imza attığı daha sonradan ortaya çıktı. Erbakan’ın 28 Şubat’ta imzalamayı reddettiği kararlar şöylekiydi:
1– Anayasamızda cumhuriyetin temel nitelikleri içinde yer alan ve bir daha anayasanın 4’üncü unsuru ile teminat altına alınan laiklik unsuru büyük bir titizlik ve hassasiyetle korunmalı, bunun korunması için mevcut yasalar hiç bir ayrım gözetmeksizin uygulanmalı, mevcut yasalar uygulamada yetersiz görülüyorsa yeni düzenlemeler yapılmalıdır.
2- Tarikatlarla ilişkili özel yurt, vakıf ve okullar, devletin yetkili organlarınca kontrol altına alınarak Tevhid-i Tedrisat Kanunu gereği Ulusal Eğitim Bakanlığı’na periyodu sağlanmalıdır.
3- Genç kuşakların körpe dimağlarının evvela cumhuriyet, Atatürk, vatan ve millet sevgisi, Türk milletini çağdaş uygarlık düzebir daha çıkarma dava ve emeli doğrultusunda bilinçlendirilmesi ve çeşitli mihrakların tesirinden korunması bakımından:
a- 8 yıllık kesintisiz eğitim, tüm yurtta uygulamaya konulmalı.
b- Temel eğitimi almış çocukların, ailelerinin isteğine bağlı olarak, devam edebileceği Kuran kurslarının Ulusal Eğitim Bakanlığı sorumluluğu ve denetiminde faaliyet göstermeleri için gerekli idari ve yasal düzenlemeler yapılmalıdır.
4- Cumhuriyet rejimine ve Atatürk unsur ve inkılaplarına sadık, aydın din adamları yetiştirmekle yükümlü, ulusal eğitim kuruluşlarımız, Tevhid-i Tedrisat Kanunu‘nun özüne uygun gereksinim seviyesinde tutulmalıdır.
5- Yurdun çeşitli yerlerinde yapılan dini tesisler muhakkak çevrelere bildiri vermek emeliyle gündemde tutularak siyasi istismar konusu yapılmamalı, bu tesislere gereksinim var ise, bunlar Diyanet İşleri Başkanlığı’nca incelenerek mahalli idareler ve ilgili makamlar içinde koordine edilerek gerçekleştirilmelidir.
6 -Mevcudiyetleri 677 sayılı yasa ile men edilmiş tarikatların ve bu kanunda belirtilen tüm ögelerin faaliyetlerine son verilmeli, toplumun demokratik, siyasi ve toplumsal hukuk nizamının zedelenmesi önlenmelidir.
7- İrticai faaliyetleri niçiniyle Yüksek Askeri Şûra kararları ile Türk Silahlı Kuvvetleri’nden (TSK) münasebetleri kesilen işçi konusu istismar edilerek TSK’yi dine karşıymış üzere göstermeye çalışan birtakım medya kümelerinin silahlı kuvvetler ve mensupları aleyhindeki yayınları denetim altına alınmalıdır.
8- İrticai faaliyetleri, disiplinsizlikleri yahut yasadışı örgütlerle irtibatları niçiniyle TSK’dan alakaları kesilen işçinin öbür kamu kurum ve kuruluşlarında istihdamı ile teşvik ögesine imkân verilmemelidir.
9- TSK’ya çok dinci bölümden sızmaları önlemek için mevcut mevzuat çerçevesinde alınan önlemler; öbür kamu kurum ve kuruluşları, bilhassa üniversite ve başka eğitim kurumları ile bürokrasinin her kademesinde ve yargı kuruluşlarında da uygulanmalıdır.
10- Bu hususun tam metnini Türkiye’nin milletlerarası alakalarını ilgilendirdiği için yayınlayamıyoruz.
11- Çok dinci kesitin Türkiye’de mezhep ayrılıklarını körüklemek suretiyle toplumda kutuplaşmalara niye olacak ve ötürüsıyla milletimizin düşmanca kamplara ayrılmasına yol açacak epey tehlikeli faaliyetler yasal ve idari yollarla kesinlikle önlenmelidir.
12- T.C. Anayasası, Siyasi Partiler Yasası, Türk Ceza Yasası ve bilhassa Belediyeler Yasası‘na ters olarak sergilenen olayların sorumluları hakkında gerekli yasal ve idari süreçler kısa vakitte sonuçlandırılmalı ve bu çeşit olayların yinelanmaması için her kademede kesin tedbirler alınmalıdır.
13- Kıyafetle ilgili kanuna muhalif olarak ortaya çıkan ve Türkiye’yi çağdışı bir görünüme yöneltecek uygulamalara mani olunmalı, bu husustaki kanun ve Anayasa Mahkemesi kararları taviz verilmeden evvela ve bilhassa kamu kurum ve kuruluşlarında titizlikle uygulanmalıdır.
14- Çeşitli niçinlerle verilen, kısa ve uzun namlulu silahlara ilişkin ruhsat süreçleri polis ve jandarma bölgeleri temel alınarak bir daha düzenlenmeli, bu mevzuda kısıtlamalar getirilmeli, bilhassa pompalı tüfeklere olan talep dikkatle değerlendirilmelidir.
15- Kurban derilerinin, mali kaynak sağlamayı amaçlayan ve kontrolden uzak rejim aleyhtarı örgüt ve kuruluşlar tarafınca toplanmasına mani olunmalı, kanunla verilmiş yetki haricinde kurban derisi toplattırılmamalıdır.
16- Özel üniforma giydirilmiş muhafazalar ve buna niye olan sorumlular hakkında yasal süreçler acilen sonuçlandırılmalı ve bu çeşit yasadışı uygulamaların ulaşabileceği vahim boyutlar dikkate alınarak, yasa ile öngörülmemiş bütün özel müdafaalar kaldırılmalıdır.
17 -Ülke sıkıntılarının tahlilini “millet kavramı yerine ümmet kavramı” bazında ele alarak sonuçlandırmayı amaçlayan ve bölücü terör örgütüne de birebir bazda yaklaşarak onları cesaretlendiren teşebbüsler yasal ve idari yollardan önlenmelidir.
18- Büyük Kurtarıcı Atatürk’e karşı yapılan saygısızlıklar ve Atatürk aleyhine işlenen cürümler hakkındaki 5816 sayılı kanunun istismar edilmesine fırsat verilmemelidir.
12.Erbakan, MGK sonucunın ekinde yer alan bu kararları çabucak sonrasında imzaladı mı?
Erbakan’ın kararları imzalamayı reddettiği lakin baskılar sonunda beş gün daha sonra imzalamayı kabul ettiği biliniyor. Lakin Erbakan’ın yakın çalışma arkadaşları bunu reddediyor. Hâkim görüşe nazaran, Başbakan Erbakan, evvel kararları imzalamadı. MGK Genel Sekreterliği ise “kararların uygulanmaması durumunda yaptırımların geleceğini” duyurdu. Erbakan, öteki parti önderlerinden yardım isteyerek MGK kararlarına birlikte karşı çıkılmasını istedi ama aradığı takviyesi bulamadı. 4 Mart’ta ise MGK Genel Sekreteri Orgeneral İlhan Kılıç’tan “bildirinin yumuşatılmasını” istedi lakin bu isteği de reddedildi.
Bu sırada medyanın yanı sıra emekçi ve patron kuruluşları da MGK kararlarının uygulanması için açıklamalar yaptı. Başbakan Yardımcısı Tansu Çiller de MGK kararlarının uygulanacağını deklare etti. 5 Mart günü Erbakan da bildiriyi imzaladı. MGK Genel Sekreteri Orgeneral İlhan Kılıç da imzaların tamamlandığını deklare etti.
Erbakan’a yakın isimlerden periyodun Adalet Bakanı Şevket Kazan ise “Erbakan’ın 18 unsurluk kararları imzalamadığını, yalnızca bir daha oluşturulan 4 unsurluk bir bildiriyi imzaladığını” savundu. Erbakan ise 2010’da yaptığı açıklamada, “MGK kararlarını anayasaya uygunluğunun incelenmesi için hükümete havale edilen belgeyi imzaladığını” bildiriyi imzalamadığını söylemiş oldu. Lakin o devir, Erbakan’ın beş gün daha sonra kararları imzaladığı haberleştirildi ve buna yönelik itiraz gelmedi.
“28 Şubat’ın bir darbe değil, bilakis askeri kışlasında tutma süreci olduğunu” savunan yıllar daha sonra yapılan itirazlara ise periyodun Cumhurbaşkanı Demirel, 2009’da verdiği röportajda, “Burada her insanın imzası var. sonucun bir ön yazısı var. Bir de ardında kararlar var, 1-2-3-4-5… diye. Artık diyor ki, ‘Efendim imzalamadık kararları’ diyor, ‘ama’ diyor ‘ön yazıyı imzaladık’ diyor. Olur mu? Hepsi burada… Diyorum ki Erbakan bunu imzalamış, işte imzası. 14 Mart tarihindeki bir kâğıt bu. Başbakan, Cumhurbaşkanı Genel Sekreteri’ne mektup yazıyor, diyor ki, ‘MGK’da alınan kararları Bakanlar Kurulu’nda görüştük, uygulamaya koyduk.’ aslına bakarsan Anayasa da onu haiz. Erbakan bunu kabul etti-etmedi tartışmasını nasıl yapıyor beşerler bunu anlamak mümkün değil. Bu doküman tartışmayı tamamlar” açıklamasını yaptı. Demirel, 2006’daki bir öteki açıklamasında ise Erbakan’ın kararları bir gün daha sonra imzaladığını söylemiş oldu.
16 yıl daha sonra açıklanan MGK tutanaklarında ise toplantının şöyle kapatıldığı belirtiliyor:
“Bu konuşmanın akabinde sayın Cumhurbaşkan’ının, ‘Burada tartışılan mevzu siyasi değil, güvenlik siyasetidir, güvenliğe ait tehditlerdir. Siyasi yer, Bakanlar Kurulu’dur. Artık bu husus yeterlice tartışılmıştır. Evvel basın bildirisini mi kararlaştıralım yoksa sonucu mı?’ diyerek sorduğu; Başbakan’ın ‘Basın bildirisini evvel okuyalım, kararlaştıralım’ dediği daha sonra basın bildirisinin okunduğu, rastgele bir itiraz olmaması üzerine taslak olarak hazırlanan heyet sonucunın da okunduğu, bunun üzerine Başbakan’ın ‘Şimdi 9 saatlik ağır bir çalışmadan daha sonra bu kadar maddeyi sağlıklı olarak kıymetlendirerek sonuca ulaşmak yanlışsız olmaz onun için bunu yarın inceleyip kararlaştıralım’ dediği, Genelkurmay Lideri’nin ise ‘Bunu 10 dakikada tamamlarız, yarına kalmasına gerek yok’ biçiminde yanıt verdiği, bu sefer Başbakan’ın ‘Bu üzere şeyler ayaküstü olacak işler değil, biz bunu bizim önümüze koydular, imzalamak zorunda kaldık diyemeyiz. Onun için bunu yarın inceleyelim’ dediği; son olarak sayın Cumhurbaşkanı’nın ‘Biz bunu yarına bırakalım, metin üzerinde birtakım rötuşlar da yapmak mümkün. İmam Hatip okulları ve Kur’an kursları kapatılıyor imajını da yaratmayalım. Bu üzere yerleri Genel Sekreter bir daha düzenleyip yarın Genelkurmay Lideri ve Başbakan ile görüşür ve neticelendirirsiniz. Bunu o denli yapalım’ diyerek toplantıyı kapattığı, toplantının 23:54’te bitmiş olduği, bu toplantıyla ilgili tutanağın Hava Orgeneral Genel Sekreter İlhan Kılıç tarafınca imzalandığı ve tutanağın toplam 29 sayfadan oluştuğu görülmüştür.”
13. Kararlar, REFAHYOL hükümeti tarafınca uygulandı mı?
Erbakan, imza tartışmasının o periyot bittiğinin açıklanmasından daha sonra siyasi partilerle kararların uygulanmamasına yönelik görüşmeler yaptı. Lakin dayanak bulamadı. Kararları TBMM’de tartışmaya açıp reddedilmesini sağlamayı amaçladığı, lakin TBMM Lideri Mustafa Kalemli’nin, “MGK kararlarının muhatabı hükümettir. Muhakkak bunları Meclis’te tartıştırmam” diyerek buna mahzur olduğu tez edildi. Mart ayı içerisinde Başbakan Yardımcısı Çiller, MGK kararlarının kısa, orta ve uzun vadede uygulanması konusunda Erbakan ile birlikte bütün bakanlara talimat verdiklerini belirterek, “Sekiz yıllık eğitim bu hükümet vaktinde ortaya çıkmış değildir. yıllardır konuşulan bir mevzu. Ancak biz ciddiyetle ele alıyoruz. Kimsenin kuşkusu olmasın, bu geçiştirme falan değil, fazlaca önemli bir çalışmadır” dedi. Ulusal Eğitim Bakanlığı’ndan yapılan yazılı açıklamada, İmam-hatip liselerini de kapsamak üzere bütün ortaokulların kademeli olarak kaldırılması prosedürü üzerinde yüklü olarak durulduğu bildirildi. Fakat bilhassa askerden kararların yerine getirilmesinin beklendiği açıklamaları sürdü ve irticanın öncelikli tehdit etmeye devam ettiği tarafında açıklamalar yapıldı.
14.Asker, 28 Şubat daha sonrası hükümete karşı neler yaptı?
TSK, 28 Şubat’tan evvel başlatmış olduğu irtica brifinglerini artık kamuoyuna açıklayarak düzenledi. Medyanın akabinde Anayasa Mahkemesi, Yargıtay ve Danıştay üyelerine brifingler verildi. Devrin Erzurum Jandarma Bölge Kumandanı Tuğgeneral Osman Özbek‘in, ismini anmadan Başbakan Erbakan’ı amaç alan ve hakaret içeren bir konuşması medyaya yansıdı. RP’li bir milletvekilli, Özbek hakkında soruşturma açılması için Genelkurmay Başkanlığı’na başvurdu. Soruşturma müsaadesi için evrak Başbakan Erbakan’ın önüne geldi. Lakin Erbakan tansiyonun daha da tırmanmaması için bu müsaadesi vermedi.
Genelkurmay Başkanlığı, 7 Haziran’da irtica ile kontaklı olduğu argüman edilen firmalara ambargo koydu. Tıpkı periyotta üniversiteler, 28 Şubat kararlarını ve yargı kararlarını münasebet göstererek başörtülü öğrencileri derslere almama kararlarını gerisi gerisine deklare etti.
Sağda, 28 Şubat periyodunun Genelkurmay Lideri İsmail Hakkı Karadayı (1932-2020) ve 24 yıl daha sonra tutuklanan Genelkurmay İkinci Lideri Çevik Bir
15. Batı Çalışma Kümesi (BÇG) bu vakitte mi kuruldu, “ihtilal” konuşmaları nerede yapıldı?
BÇG’nin, 28 Şubat kararlarının uygulanıp uygulanmadığını denetlemek gayesiyle kurulduğu tez edildi. Fakat tartışmalar, 28 Şubat’tan evvel çalışmaların başladığını ortaya koydu. BÇG’nin periyodun Deniz Kuvvetleri Kumandanı Oramiral Erkaya’nın teklifiyle kurulduğu da ortaya çıktı. Erkaya, bu mevzuda, sonrasındasında anılarını kaleme alan Baytok’a şunları deklare etti:
“Sincan olayları bardağı taşıran damla oldu. Sincan Belediye Lideri, 1997 yılı başına gerçek hindi ve içki satışlarını yasaklamış. ondan sonrasında Belediye Lideri düzenlediği Kudüs Gecesi’nde irticayı hortlatmanın, şeriatı bir daha getirmenin adeta provasını yapıyor… Bütün bunlara niçiniyet veren adam hakkında soruşturma başlatılınca, Adalet Bakanı (Şevket Kazan) ziyaretine gidiyor. Sincan olayları Ulusal Güvenlik Heyeti dahil her seviyede reaksiyon gördü. Buna karşın, hükümet etraflarından hiç bir tepki gelmedi. Bu, bu biçimde devam edemezdi. Bir MGK toplantısından daha sonra Genelkurmay’da Kara Kuvvetleri Kumandanı Hikmet Köksal ve Genelkurmay İkinci Lideri Çevik Bir paşalarla bir ortaya geldik. Ne yapacağımızı konuştuk. Hikmet Paşa, ‘‘Hükümetin bir şey yapacağı yok, bizim bir şey yapmamız lazım, bunu halk bizden beklemektedir. Ben Genelkurmay Lideri’nin da buyruğunu alıp planlanmış bir program tahtında tatbikata katılacak tank birliklerini Sincan’dan geçirterek eğitim alanına oradan gönderirim’ dedi. Ve sonraki sabah tanklar yürüdü. Sincan’dan geçtiler. Tankların geçişi beklenen etkiyi gösterdi.
Silahlı kuvvetlerde rahatsızlık vardı. Bu gidişin karşısına çıkılması vakti gelmişti. Bunu Genelkurmay Lideri’nin odasında arkadaşlarla konuşurken ortaya çeşitli fikirler çıkıyordu. Bu fikirler kamuoyu önünde açık uğraştan, ihtilal yapmaya kadar geniş bir yelpaze ortasında değişiyordu. Ben bu biçimde şunu savundum: ‘‘İhtilal için ortam hazırlanana kadar beklenilsin isteniyorsa, bu biçimde nasıl tayin edilecek? Yani durum ihtilali gerektirecek safhaya geldiğine, neye nazaran karar vereceksin? Buna erken teşebbüs edilirse, iç ve dış kamuoyundan reaksiyon gelebilir. Geç kalırsak, bu sefer de ihtilal yapılamayacak bir duruma düşmüş olunabilir. Biz yasal ortamda kalalım, kamuoyunun önüne bizim yasal yerimiz olan Ulusal Güvenlik Şurası’nda çıkalım. Biz, Ulusal Güvenlik Konseyi’nde mevzuyu daima irdeledik.
Ocaktan daha sonraki aylarda ihtilal yapılacakmış üzere bir hava oluşmaya başladı. halbuki ihtilal en son deva olarak düşünülüyor. Sokaktan gelebilecek bir ayaklanma ihtimaline karşı hazırlıklı olmak için plan yapmayı, bu emelle kimi bilgiler toplamayı önermiştim. Batı Çalışma Kümesi bu biçimdece doğdu. Bununla ilgili bir kâğıdı, Deniz Kuvvetleri’nde bir er Çiller’e ulaştırmış. O da ‘Bak ihtilal oluyor’ diye korkutmak için Erbakan’a, Erbakan da Cumhurbaşkanı’na göstermiş. Genelkurmay Lideri durumu bana bildirdiğinde, kendisine ‘Galiba amacımıza nail oluyoruz, bizim ihtilal yapmak niyetimiz yok, lakin hükümet etraflarında bu endişe ve kanaatin uyanmış olması işimizi kolaylaştıracaktır’ dedim. 28 Şubat öncesinde irtica hareketleri epeyce artmıştı. Bunun için önemli ve güvenilebilir bir istihbarat çalışmasına gereksinim vardı. Yalnızca MİT’in vereceği bilgilerle yetinemezdik. İrtica hareketleriyle ilgili bir çalışma yapılmasını Genelkurmay Lideri’ne ben teklif ettim ve onun talimatıyla Batı Çalışma Kümesi ismiyle Genelkurmay’da bir küme kuruldu. Kümeye, Kara, Deniz, Hava kuvvetleriyle Jandarma Komutanlığı’ndan üyeler katıldı. Bu kümenin faaliyetlerinden neler yapılıp yapılacağından, kümedeki Deniz Kuvvetleri temsilcimiz bana tertipli olarak bilgi verirdi…”
Erkaya’nın teklifiyle Deniz Kuvvetleri’nde kurulan BÇG ile tertibi Çevik Bir’in yaptığı ve BÇG’nin o devir binlerce kişiyi fişlediği tez edildi. BÇG’nin varlığı, Çevik Bir imzalı birtakım dokümanların Emniyet İstihbarat Dairesi’ne iletilmesi, dairenin de hükümete, darbeye hazırlanıldığı istikametinde rapor hazırlamasıyla ortaya çıktı. Genelkurmay Askeri Savcılığı, dokümanlarla ilgili soruşturma başlattı ve polis kökenli Deniz Onbaşı Kadir Sarmusak tutuklandı. Dokümanların sızmaya devam etmesi üzerine evrakları İçişleri Bakanı Meral Akşener’e ilettiği argüman edilen Emniyet İstihbarat Dairesi Lider Vekili Bülent Orakoğlu tutuklandı. Yargılama sonunda her iki isim de beraat etti.
Kapatma davası ve istifa
16.Refahyol hükümeti nasıl düştü?
Devrin Yargıtay Cumhuriyet Başsavcısı Vural Savaş, 21 Mayıs 1997’de, Refah Partisi’nin kapatılması istemiyle Anayasa Mahkemesi’nde dava açtı. Genelkurmay’ın irtica brifingleri sürüyordu. Brifinglerde, Genelkurmay’ın “irticai faaliyetlere karşı gerekirse silahla karşılık verebileceği” istikametinde açıklamalar da yapıldığı kamuoyuna yansıdı. Kelam konusu açıklamaların temeli, Genelkurmay Başkanlığı’nda verilen brifinglerde de altı çizilen, TSK İç Hizmet Kanunu’nun, silahlı kuvvetlere “cumhuriyeti kollama ve müdafaa vazifesi” veren 35. hususu oldu. (“Silahlı Kuvvetlerin görevi; Türk yurdunu ve anayasa ile tayin edilmiş olan Türkiye Cumhuriyeti’ni kollamak ve korumaktır” kararını taşıyan 35. unsur, 2013 yılında “Silahlı Kuvvetlerin görevi; yurtharicinden gelecek tehdit ve tehlikelere karşı Türk vatanını savunmak, caydırıcılık sağlayacak biçimde askeri gücün korumasını ve güçlendirilmesini sağlamak, TBMM sonucuyla yurtharicinde verilen nazaranvleri yapmak ve memleketler arası barışın sağlanmasına yardımcı olmaktır” formunda değiştirildi).
1996’da REFAHYOL koalisyonuyla kurduğu hükümetten bir yıl daha sonra istifa etmek durumunda kalan periyodun Başbakanı Erbakan ile Genelkurmay Lideri Karadayı
Birebir süreçte DYP’den istifalar hızlandı. Çiller’in o periyot Karadayı başta olmak üzere kumandanları bakılırsavden almayı önerdiği lakin Erbakan’ın Demirel’in onaylamayacağını belirterek bunu geri çevirdiği de sav edildi. Bunun üzerine Erbakan ile Çiller’in, üzerlerindeki baskıların azalması için yeni bir yol haritası hazırladığı ortaya çıktı. Buna nazaran Erbakan istifa edecek, hükümeti kurma bakılırsavini Demirel’den alacak olan Çiller’in başbakanlığında yeni bir REFAHYOL hükümeti kurulacaktı. 18 Haziran’da Erbakan, yaklaşık bir yıl sürebilen Başbakanlık misyonundan istifa ettiğine dair mektubu Demirel’e iletti. Erbakan istifasını, Çiller’in Başbakan olması yolundaki muahedeyi ve bu doğrultuda yeni hükümeti kurma vazifesinin Çiller’e verilmesi beklentisini paylaşarak Demirel’e sundu.
ANASOL- D olarak nitelenen hükümetin kuruluş açıklamasını DSP Genel Lideri Bülent Ecevit, ANAP Genel Lideri Mesut Yılmaz ve DTP Genel Lideri Hüsamettin Cindoruk yaptı
17.Demirel, hükümeti kurma bakılırsavini niye Çiller yerine Yılmaz’a verdi?
Demirel, 19 Haziran’da beklentilerin bilakis hükümeti kurma nazaranvini, takdir hakkını kullandığını belirterek ANAP başkanı Yılmaz’a verdi. Refah Partisi ile DYP’den gelen itirazlar kararı değiştirmedi. 30 Haziran’da Mesut Yılmaz, DSP Genel Lideri Bülent Ecevit ve DTP Genel Lideri Hüsamettin Cindoruk‘la birlikte ANASOL-D Hükümeti’ni kurdu. 28 Şubat kararlarını çabucak uygulamaya başlayan yeni hükümet, 16 Ağustos’ta sekiz yıllık kesintisiz eğitim düzenlemesini Meclis’ten geçirdi. İrtica ile gayret konusunda da adımlar atılmaya başlandı.
BTK kuruldu, BÇG lağvedilmedi
18.REFAHYOL’un istifasıyla askerin siyaset üstündeki tesiri sonlandı mı?
Hayır. REFAHYOL’dan daha sonra hükümeti kuran ve “AB’nin yolu Diyarbakır’dan geçer” diyen Mesut Yılmaz da vakit zaman askerin direnciyle karşılaştı ve bu niçinle meşakkatler çekti. Tıpkı devirde asker 28 Şubat kararlarının uygulanması baskısını da sürdürdü. 8 yıllık kesintisiz eğitim düzenlemesinden daha sonrasında 28 Kasım 1997’de kamu kurumlarının tamamının irticai faaliyetler konusunda denetlenmesi için Başbakanlık Takip Konseyi kuruldu. Asker, buna karşın BÇG’yi lağvetmedi. İçişleri Bakanlığı ile Genelkurmay Başkanlığı içinde “emniyet, asayiş, yardımlaşma” (EMASYA) protokolü imzalandı ve bu sayede Genelkurmay, öteki kamu kurumlarının kontrolü konusunda da bakanlıktan sistemli bilgi istemeye başladı. İrticai faaliyette bulunduğu sav edilen yüzlerce kişinin bu takipler sonunda işinden edildiği öne sürüldü.
19.Refah Partisi kapatıldı mı?
Evet. Dava 16 Ocak 1998’de sonuçlandı ve parti kapatıldı. Necmettin Erbakan, Şevket Kazan, Ahmet Tekdal, Şevki Yılmaz, Hasan Hüseyin Ceylan ve İbrahim Halil Çelik‘e 5 yıl siyaset yasağı getirildi. Kapatma öne sürülen sebebinde, “parti vazifelilerinin laiklik aykırısı aksiyonları, devletin kurucusuna karşı suçlamaları ve başörtüsüyle ilgili siyaseti” de ispatlar içinde sayıldı. Bağımsız kalan milletvekilleri, kapatma ihtimaline karşı kurulan Fazilet Partisi’ne geçti.
Yeni devir ve AKP
DSP-ANAP ve MHP işbirliği “son koalisyon” oldu (Soldan sağa: Bahçeli, Ecevit, Yılmaz)
20.Bu gelişmelerin akabinde siyaset nasıl şekillendi?
Anasol-D hükümeti olarak bilinen Yılmaz başbakanlığındaki koalisyonu Deniz Baykal liderliğindeki CHP dışarıdan destekliyordu. Yılmaz ve Baykal’ın mutabakatıyla 2000’de yapılacak genel seçimler, mahallî seçimle birleştirilerek 18 Nisan 1999’da gerçekleştirildi. Sandıktan DSP birinci, MHP ikinci, Fazilet Partisi üçüncü çıktı. Ecevit, MHP önderi Devlet Bahçeli ve ANAP önderi Mesut Yılmaz’la anlaşarak koalisyon hükümetini kurdu.
Kamuda başörtüsü yasaklarının olduğu 1999 seçimlerinde Fazilet Partisi’nden milletvekili seçilen Merve Kavakçı, milletvekilliği yeminini edemeden Meclis’ten çıkarıldı
111 vekil çıkartan Fazilet Partisi, milletvekili Merve Kavakçı’nın Meclis’teki yemin merasimine başörtülü gelmesi ve yaşanan olaylardan daha sonra gaye haline geldi. Yargıtay Başsavcılığı, 7 Mayıs 1999’da Fazilet Partisi’nin de kapatılması istemiyle dava açtı. Bu dava sürerken, Fazilet Partisi içerisinde, “yenilikçiler-gelenekçiler” tartışması başladı. Dava 22 Haziran 2001’de sonuçlandı ve Fazilet Partisi de kapatıldı. Parti kapatılmadan evvel yapılan son kongrede, “Erbakan’ın emanetçisi” olarak bilinen Recai Kutan’ın karşısına yenilikçi kanattan Abdullah Gül aday olarak çıktı. 633 delegenin oyunu alan Kutan’a karşı yenilikçilerin adayı Gül 521 oy aldı. Erbakan cephesi Kutan ile kılpayı bir zafer kazanmış, yenilikçiler Gül’ü seçtiremese de güçlerini ortaya koymuşlardı.
21. AKP’nin iktidara gelmesinde 28 Şubat’ın tesiri oldu mu?
AKP iktidara geldiğinde Genelkurmay Lideri olan Orgeneral Hilmi Özkök, “AKP’nin yolunu 28 Şubat sürecinin asfaltladığını” söylemiş oldu.
Akşener, 2001 tarihinde Gerçek Yol Partisi’nden istifa ederek Fazilet Partisi’nden kopan Abdullah Gül ile Recep Tayyip Erdoğan’ın önderliğini yaptığı ‘yenilikçi’ kanat olarak isimlendirilen oluşuma katıldığını Abdullah Gül ve arkadaşlarının çalışma ofisi olarak kullandıkları Politik Araştırmalar Merkezi’nde basın toplantısıyla ilan etti
28 Şubat’ın tesirini sürdürdüğü devirde Susurluk skandalı, mafyanın güçlenmesi, Marmara Sarsıntısı üzere ağır gelişmeler yaşandı. Ecevit’in sıhhat problemleri yaşamasından daha sonra DSP’nin bölünmesi ve Bahçeli’nin erken seçim sonucuyla 3 Kasım 2002 seçimlerine gidildi. Ulusal Görüş Hareketi’nden çıkan Refah ve Fazilet partilerinin kapatılmasından ve Erbakan’a uygulanan siyaset yasağından daha sonra muhafazakâr seçmenin odağına yeni kurulan AKP yerleşti. 12 Aralık 1997’de Siirt’te yaptığı konuşmada, okuduğu şiir niçiniyle yargılanan ve 26 Mart 1999’da , 4 aylık cezasının paraya çevrilmemesi niçiniyle İstanbul Büyükşehir Belediye Başkanlığı sonlanan Recep Tayyip Erdoğan, cezaevinden çıktıktan daha sonra Abdullah Gül, Bülent Arınç, Abdüllatif Şener ile birlikte yenilikçi hareketi, 14 Ağustos 2001’de partileştirdi. Fazilet Partisi’nin yerine kurulan Saadet Partisi’ne geçmeyen bu isimler, ağır ekonomik krizin tesiri altında yapılan seçime AKP ile girdiler. “Ulusal Görüş gömleğini çıkarttık” söylemi ile 28 Şubat’ın tesirlerinden korunmaya çalışan AKP, kurulduktan yaklaşık 1,5 yıl daha sonra, 3 Kasım 2002 seçiminde büyük muvaffakiyet elde etti. DSP, ANAP, MHP, DYP üzere partilerin baraj altında kaldığı seçimde, yalnızca AKP ile CHP barajı geçebildi. Oyların yüzde 34’ünü alarak parlamentodaki sandalyelerin yaklaşık yüzde 65’ine tekabül eden 363 milletvekilliği çıkaran AKP’nin hala süren tek başına kesintisiz iktidar devri başladı.
Devrin Genelkurmay Lideri Hakkı Karadayı ile Deniz ve Kara Kuvvetleri Kumandanları İnanç Erkaya ve Hikmet Köksal
22.28 Şubat davası nasıl açıldı?
Ankara Cumhuriyet Başsavcılığı’nca başlatılan soruşturma kapsamında birinci operasyon, 12 Nisan 2012’de düzenlendi. Operasyonlar kararı devrin Genelkurmay 2. Lideri emekli Orgeneral Çevik Bir, Genelkurmay İstihbarat ve İstihbarata Karşı Koyma (İKK) Daire Lideri emekli Orgeneral Fevzi Türkeri, Ulusal Güvenlik Şurası Genel Sekreteri emekli Orgeneral İlhan Kılıç, Genelkurmay Harekât Lideri emekli Orgeneral Çetin Doğan, Hava Kuvvetleri Kumandanı emekli Orgeneral Ahmet Çörekçi, Kara Kuvvetleri Kumandanı emekli Orgeneral Hikmet Köksal, Jandarma Genel Kumandanı emekli Orgeneral Teoman Koman ile eski YÖK Başkanı Prof. Dr. Kemal Gürüz‘ün de ortalarında bulunduğu biroldukca kişi 28 Şubat’ın faili olarak tutuklandı. Devrin Genelkurmay Lideri İsmail Hakkı Karadayı’nın ise tutuksuz yargılanması kararlaştırıldı. Tıpkı devirde TBMM’de kurulan Darbe ve Muhtıraları Araştırma Kurulu da odağına 28 Şubat sürecini aldı. Ankara Başsavcılığı ismine daha sonradan FETÖ üyeliği niçiniyle ihraç edilen ve 2016’da tutuklanan Mustafa Bilgili, iddianameyi hazırladı.
23.Kimler yargılandı, neler yaşandı?
Soruşturma 22 Mayıs 2013’te tamamlanarak 103 şahsa, suçlamaya ait tarihte yürürlükte bulunan ve lehlerine olan eski Türk Ceza Kanunu’ndaki (TCK) “Türkiye Cumhuriyeti Hükümetini cebren düşürmeye, devirmeye iştirak etmek” cürmünden ağırlaştırılmış müebbet mahpus cezası istemiyle dava açıldı. Davanın 1309 sayfalık iddianamesinde kabahat tarihi olarak 54. Hükümet’in kurulduğu 8 Temmuz 1996 ve daha sonrası gösterildi. İddianamede Tansu Çiller “mağdur“, Meral Akşener “şahit“, Şevket Kazan, Onur Malkoç, Merve Kavakçı, Mehmet Bekaroğlu‘nun da ortalarında bulunduğu 481 kişi de “müşteki/mağdur” olarak yer aldı. 28 Şubat davasının birinci duruşması, 2 Eylül 2013’te görüldü. Savunma yapan birinci sanık olan periyodun Genelkurmay 2. Lideri emekli Orgeneral Bir, iddianamede “temelsiz, hukuk dışı, birbiriyle ilgisi olmayan” konulara yer verildiğini ileri sürdü ve “İsnat edilen hatayla ilgi kurulmaya çalışılan savlar, tümüyle mevzuat çerçevesinde cereyan eden faaliyetlerdir” tabirini kullandı. Sanıklardan eski Genelkurmay Lideri İsmail Hakkı Karadayı ise “28 Şubat süreci, kimi çevrelerce söylendiği üzere bir darbe süreci asla değildir” savunmasını yaptı. Çetin Doğan da “BÇG ve 28 Şubat iddianamesi ismiyle açılan dava, Ergenekon ve Balyoz türevindendir” savında bulundu. Yargılama sürecinde farklı tarihlerde, sanıkların isimli denetimle tahliyeleri kararlaştırıldı.
24.Mahkeme hangi sonucu verdi?
Davanın görüldüğü Ankara 5. Ağır Ceza Mahkemesi, 13 Nisan 2018’de kararını deklare etti. Periyodun Genelkurmay Lideri emekli Orgeneral İsmail Hakkı Karadayı, Genelkurmay 2. Lideri emekli Orgeneral Çevik Bir, Genelkurmay Harekât Lideri emekli Orgeneral Çetin Doğan, devrin Hava Kuvvetleri Kumandanı emekli Orgeneral Ahmet Çörekçi, periyodun Genelkurmay MEBS Lideri ve eski Deniz Kuvvetleri Kumandanı emekli Oramiral Hayri Bülent Alpkaya, periyodun Kara Kuvvetleri Kumandanı emekli Orgeneral Hikmet Köksal, devrin Deniz Kuvvetleri Kurmay Lideri Aydan Erol, Kara Kuvvetleri İstihbarat Lideri Cevat Temel Özkaynak, periyodun Genelkurmay İstihbarat Lideri Çetin Saner, Genelkurmay İstihbarat ve İKK Daire Lideri emekli Orgeneral Fevzi Türkeri, periyodun Ulusal Güvenlik Konseyi (MGK) Genel Sekreteri emekli Orgeneral İlhan Kılıç, devrin Hava Kuvvetleri Komutanlığı İstihbarat Lideri Çetin Dizdar, eski YÖK üyesi emekli Korgeneral Erdoğan Öznal, devrin Genelkurmay Genel Sekreteri Erol Özkasnak, periyodun Jandarma Genel Komutanlığı Harekât Lideri Hakkı K