Müelliflere ve kimi fikir akımlarına esin kaynağı olmuş kitap: Denemeler

celikci

New member
Okuduğu kuduğu kitaplardan notlar almaya başlayan Montaigne için artık yazma vakti gelmiştir. Montaigne, 1780 yılında ünlü Denemeler’ini yayınladı.. şahsi yazılardan ve fikirlerden oluşan Montaigne Denemeler’i bu biçimdece ortaya çıkar.

Roman, öykü, şiir, mektup üzere edebi cinslerinin yanında beşerler artık denemeyle de tanışmaya başlarlar. Yayımlandığında pek özgün olan denemeler gelişen süreç içerisinde törpülenerek aslında az da olsa uzaklaştırıldı. Yüz yedi denemeden oluşan kitap 16.yüzyıl Fransa’sında kaleme alındı. Bu değerli kitabın özgün ismi ise, Les Essaisdir. (Denemeler)

Usta edebiyatçı Sabahattin Eyüboğlu tarafınca 1940’da lisanımıza çevrilen Denemeler, fazlaca okunanan yapıtlardan olmuştur.


Deneme nedir?

Bir muharririn, kendi isteği doğrultusunda kesin yargılara varmadan kendisiyle konuşuyormuş üzere sohbet havasında kaleme alınan samimi yazılardır. Denemelerde müellif istediği rastgele bir husus hakkında özgürce kalem oynatabilir. Bu beraberinde müelliflerin itirafnamesidir.

Toplumda gözlemlediği farklı olay ve durumlarını sayfalarına taşıyarak üzerinde tartışır. Tartışırken bunu kesin bir yargıya da vardırmaya çalışmaya uğraş göstermez.

Yazar, yazdığı denemeleri doğrultmaya, inandırma derdi gütmez; o istediği üzere muharrir takdiri de okuyucuya bırakır. Denemeler, muharrir ve okuyucu içinde sıcacık sohbetlerdir.


Montaigne

Ben kimim?

Montaigne’nin en kıymetli özelliği, seçtiği başlıklar olmuştur. İnsanoğlunu sorgulamaya, düşünmeye, ömrün manasını deşmeye iten düşünsel istikameti ağır basan başlıklardır.

Yazarın kendine has lisanıyla döşediği satırlar onun yazı yazarken ne kadar samimi olduğunu gösteriyor. Hümanist dileklerde bulunan usta kalem, insanlara selam çakıyor.


Özgür niyet ve devlet

Avrupa’nın o devir yaşadığı buhranlı periyoda bir ışık üzere doğan Denemeler, devlet yöneticilerine ve insanlara özgür kanıyı de aşılamıştır. İnsanların fikir ve fikirlerini özgürce lisana getirmesini savunan muharrir; “Bir devleti hiç bir şey yenilik kadar rahatsız etmez. Değişiklik daima berbatlığa ve zorbalığa niye olur. Bir tek kesim bozulunca düzeltilebilir. Her şeyin özündeki bozulma ve çürüme eğiliminin bizi prensiplerimizden uzaklaştırmasında karşı koyabiliriz; lakin koca toplumu bir daha kalıba dökmeye, bu kadar büyük bir yapının temellerini değiştirmeye kalkmak, düzeltecek yerde silip süpürmek, ufak tefek kusurları toptan bir kargaşalıkla düzeltmek, hastalıkları vefatla güzel etmek kimselerin işidir. Dünyanın birden düzeleceği yoktur; ancak insan kendini sıkan şey karşısında o kadar sabırsızdır ki, her ne değerine olursa olsun ondan kurtulmak ister. Binlerce örnekte gösteriyor ki dünya bu biçimde çabuk güzelleşme olmadıkça, bir anda kaygıdan kurtulması uygunlaşması demek değildir.”




“Paris’i yalnız kendisi için seviyorum”


Bütün müelliflerin, edebiyatçıların doğup büyüdükleri ve yapıtlarına ilham kaynağı olduğu kentleri vardır. Montaigne için de Paris değerlidir. Kitabının Paris pasajında müellif romantik kent hakkında niyetlerini şu biçimde lisana getiriyor; “Fransa’ya ne kadar kızsam Paris’e berbat gözle bakamam; çocukluğumdan beri yüreğim ona bağlıdır. O, benim içimde en hoş şeylerle bir ortadadır. daha sonradan öteki hoş kentler gördükçe onun hoşluğuna daha derin bir sevgiyle bağlandım. Paris’i yalnız kendisi için seviyorum; yabancı süslere boğulmuş olarak değil, kendi haliyle seviyorum; kusurlu, belalı taraflarına varıncaya kadar her şeyi ile ve candan seviyorum. Beni Fransız yapan yalnız bu büyük kenttir; halkıyla büyük, dünyadaki yeriyle büyük, hele türlü türlü rahatlıklarıyla büyük ve eşsiz olan, Fransa’nın onuru ve dünyanın en soylu ziynetlerinden biri sayılan bu kenttir. Allah onu çatışmalarınızdan korusun.”

Yazarın dünya edebiyatına kazandırdığı ünlü Deneme kitabını bütün edebiyatseverin başucunda bulundurması gereken bir eser.

Ergül Tosun

Kitap sayfası için bağlantı:

[email protected]