DeSouza
New member
Fehmi Koru*
“Tedarik zincirinde yaşanan sorunlar” kalıbı günlük konuşma lisanımıza girdiğinden beri çabucak her alanda geriye gidiş yaşanıyor da, artış bir tek mevzuda görülüyor: Sadece her şeyin fiyatı artıyor…
Biz bunu kendi ülkemizde RTÜK’ün bile kabullendiği yüzde 48.69 oranındaki enflasyondan biliyoruz.
Küresel bir sorun bu. Daha evvel enflasyon yüzü görmemiş ülkeler bile günümüzde hayat pahalılığı ile tanıştı. Her yerde sıkıntıya deva aranıyor.
çabucak hemen her kedere deva -veya her yerde uygulanabilecek- bir deva bulunduğu söylenemez.
Mevzu üzerinde düşünürken aklıma bugünküne misal ortamlarda görüşlerine başvurulan bir ‘farklı bakış açısı uzmanı’ olan Edward de Bono geliyor ve geçen yıl vefat eden Maltalı profesörün yokluğunun sorun çözmede yaşanan kısırlığın niçini olabileceğini düşünüyorum.
Edward de Bono’nun neredeyse uzunluğuna ulaşan hayli sayıda kitabı var ve bunların büyük kısmı lisanımıza de çevrilmiş bulunuyor.
Çevrilip yayınlandığına bakılırsa kitaplar okunuyor da olmalı. Okunuyorsa niçin onun kitaplarında tavsiye ettiği tipten farklı niyet biçimine uyan tavsiyelerle karşılaşılmıyor?
De Bono’nun ‘farklı’ yaklaşımına koyduğu isim ‘lateral thinking’; bu tabire lisanımızda karşılık olarak ‘yanal düşünce’ kalıbı bulunmuş. Çetrefil sıkıntılara bulunamayan tahliller ‘yanal’ yolla çözülebiliyor.
Örnekler mi istiyorsunuz?
Toprakları üzerinde silahlı kalkışma sürdüren ayrılıkçı bir terör örgütüyle zımnî görüşmeler yürüten bir hükümet sıradan bir aralık de kaydetmiş ve sorun tek bir hususta düğümlenmiş. Örgüt terörden vazgeçmeye razı olmuş, fakat son anda işler sarpa sarabilir kaygısıyla silahlarını teslime yanaşmıyormuş. Devlet Malta’dan tahlil üreticiyi çağırmış. Tarafları dinleyince, de Bono, şu tavsiyede bulunmuş: “Örgüt silahları teslim etmesin, satarak elinden çıkarsın…”
Sorun çözülmüş…
Kitaplarında de Bono fikir üslubunu anlatmaya yarayan diğer örnekler de verir.
Hatırladıklarımı paylaşayım.
Avustralya’da bir ailenin küçük çocuğuyla sonunda büyüklerin kahkahalarla gülmesiyle sonuçlanan bir oyun oynanırmış. Ortaya biri kıymet açısından büyük lakin cismi küçük bir demir para ile bunun tam karşıtı -cismi büyük lakin bedeli az- bir madeni para konur ve konutun küçük çocuğundan kendisinde kalmak üzere bunlardan birini seçmesi istenirmiş. Çocuk da her seferinde cismi büyük bedeli az parayı seçince konuklar kahkahayı basarlarmış.
Konuklardan biri birinci kere şahidi olduğu bu oyundan daha sonra çocuğun yanına yaklaşıp ona ‘gerçeği’ -yani cismi küçük paranın daha kıymetli olduğunu- açıklamış.
Çocuk konuğa şu yanıtı vermiş: “Bilmez miyim, elbette biliyorum. Düzgün de söylemiş olduğiniz üzere yapsam tekrar benimle bu oyunu oynarlar mı? Bilmez görünerek hiç değilse her seferinde dondurma paramı çıkarıyorum.”
İşte o çocuğun yaptığı ‘yanal düşünce’ oluyor.
Bir de şu örnek hatırımda:
Adamın birinin bir belalıya yüklü bir borcu varmış ve ödeyemiyormuş. Sonunda belalısı alacağını tahsil için adamın meskenine gelmiş. Belalı, adamı, borcunu derhal ödemezse öldürmekle tehdit ederken, içeriye adamın genç ve hoş kızı girmiş. Belalının havası değişmiş. Adama şu teklifte bulunmuş: “Sana bir baht tanıyacağım; gördüğün torbaya biri beyaz oburu siyah iki taş koyacağım, kızın çekiliş yapacak. Siyah taş çıkarsa hem paramın karşılığı olabilecek nelerin var ise onları ve kızını da alıp gideceğim; kızın beyaz taşı çekerse hem ona dokunmayacağım birebir vakitte paramı ödemen gerekmeyecek.”
Kız belalının torbanın içerisine kaşla göz içinde bıraktığı taşların her ikisinin de siyah olduğunu gözlemlemiş. Elini attığında iki taştan hangisini çekerse çeksin, çektiği siyah olacak, bunun farkına varmış…
Hem babasını birebir vakitte kendisini bu heriften kurtarmak için ne yapmalı kız?
‘Yanal düşünce’ biçimi tahlil şu: Kız elini torbaya sokar ve eline aldığı taşı bulunduğu balkondan o taşların alındığı kümenin içine atıverir. Belalıya da onun şaşkın bakışları altında şunları söyler: “Kusura bakmayın aklım karıştı. Ama nasıl olsa torbadaki ikinci taşa bakarak attığımın hangi renkteki taş olduğunu anlarız.”
İçerideki taş siyah olduğu için aşağıya attığı birinci çektiği taşın beyaz olması gerekir, değil mi?
Bahis niye artık aklıma gelmiş olabilir?
Anlatayım.
Artırımlar yüzünden insanların sevinci kaçtı. Beşerler sokakta faturaları yakıyor, ödemeyeceklerini söylüyorlar. Siyaset de etkileniyor. İktidar cephesinin tabanı kayıyor. Cephenin küçük ortağı bile sıkıntıya ilgisiz kalamıyor. Büyük ortak ne yaparsa yapsın bulduğu tahliller deva olarak görülmüyor.
KDV’de 7 puan indirim yapıldı, yarar vermedi. Tasarruf sahiplerinin TL hesabına geçmeleri için sabitlenmiş faiz üzerine kurdaki artış da getiri olarak garanti edildi, dolar mevduatları TL’ye çevirtilemedi. Yastık altı altınlar istendi, yaprak kımıldamıyor.
Daha ne yapsın iktidar?
Bana sorsalar “Edward de Bono’ya başvursun” derdim; kendisi vefat etmiş olsa da kitapları ortada.
Benim ‘yanal düşünce’ eseri yaklaşımım şu: İktidarın bulduğu tahliller bankada yahut cebinde parası olanlarla ilgili. Tuzu kurularla. halbuki itiraz edenler, dar gelirliler, günlük yaşayan ve faturaları ödeyemeyecek durumda olan beşerler. Tahlil onların durumları düşünülerek bulunmak zorunda.
Parası olanlara kur garantisi vermek, KDV’yi düşürmek, marketlere inzibat göndermek yerine, zar sıkıntı geçinen yahut geçinemez duruma düşen geniş kitleleri rahatlatacak formül, onların gelirlerini artırmak olabilir.
Maaşlara zam… Fiyatları katlamak… İşsizlere süreksiz de olsa iş bulmak… İş bulamadıklarına toplumsal yardım ulaştırmak… Elektriği, suyu, doğalgazı bir süreliğine parasız sağlamak…
Yani?
*Bu yazı fehmikoru.com adresinden motamot alınmıştır.
“Tedarik zincirinde yaşanan sorunlar” kalıbı günlük konuşma lisanımıza girdiğinden beri çabucak her alanda geriye gidiş yaşanıyor da, artış bir tek mevzuda görülüyor: Sadece her şeyin fiyatı artıyor…
Biz bunu kendi ülkemizde RTÜK’ün bile kabullendiği yüzde 48.69 oranındaki enflasyondan biliyoruz.
Küresel bir sorun bu. Daha evvel enflasyon yüzü görmemiş ülkeler bile günümüzde hayat pahalılığı ile tanıştı. Her yerde sıkıntıya deva aranıyor.
çabucak hemen her kedere deva -veya her yerde uygulanabilecek- bir deva bulunduğu söylenemez.
Mevzu üzerinde düşünürken aklıma bugünküne misal ortamlarda görüşlerine başvurulan bir ‘farklı bakış açısı uzmanı’ olan Edward de Bono geliyor ve geçen yıl vefat eden Maltalı profesörün yokluğunun sorun çözmede yaşanan kısırlığın niçini olabileceğini düşünüyorum.
Edward de Bono’nun neredeyse uzunluğuna ulaşan hayli sayıda kitabı var ve bunların büyük kısmı lisanımıza de çevrilmiş bulunuyor.
Çevrilip yayınlandığına bakılırsa kitaplar okunuyor da olmalı. Okunuyorsa niçin onun kitaplarında tavsiye ettiği tipten farklı niyet biçimine uyan tavsiyelerle karşılaşılmıyor?
De Bono’nun ‘farklı’ yaklaşımına koyduğu isim ‘lateral thinking’; bu tabire lisanımızda karşılık olarak ‘yanal düşünce’ kalıbı bulunmuş. Çetrefil sıkıntılara bulunamayan tahliller ‘yanal’ yolla çözülebiliyor.
Örnekler mi istiyorsunuz?
Toprakları üzerinde silahlı kalkışma sürdüren ayrılıkçı bir terör örgütüyle zımnî görüşmeler yürüten bir hükümet sıradan bir aralık de kaydetmiş ve sorun tek bir hususta düğümlenmiş. Örgüt terörden vazgeçmeye razı olmuş, fakat son anda işler sarpa sarabilir kaygısıyla silahlarını teslime yanaşmıyormuş. Devlet Malta’dan tahlil üreticiyi çağırmış. Tarafları dinleyince, de Bono, şu tavsiyede bulunmuş: “Örgüt silahları teslim etmesin, satarak elinden çıkarsın…”
Sorun çözülmüş…
Kitaplarında de Bono fikir üslubunu anlatmaya yarayan diğer örnekler de verir.
Hatırladıklarımı paylaşayım.
Avustralya’da bir ailenin küçük çocuğuyla sonunda büyüklerin kahkahalarla gülmesiyle sonuçlanan bir oyun oynanırmış. Ortaya biri kıymet açısından büyük lakin cismi küçük bir demir para ile bunun tam karşıtı -cismi büyük lakin bedeli az- bir madeni para konur ve konutun küçük çocuğundan kendisinde kalmak üzere bunlardan birini seçmesi istenirmiş. Çocuk da her seferinde cismi büyük bedeli az parayı seçince konuklar kahkahayı basarlarmış.
Konuklardan biri birinci kere şahidi olduğu bu oyundan daha sonra çocuğun yanına yaklaşıp ona ‘gerçeği’ -yani cismi küçük paranın daha kıymetli olduğunu- açıklamış.
Çocuk konuğa şu yanıtı vermiş: “Bilmez miyim, elbette biliyorum. Düzgün de söylemiş olduğiniz üzere yapsam tekrar benimle bu oyunu oynarlar mı? Bilmez görünerek hiç değilse her seferinde dondurma paramı çıkarıyorum.”
İşte o çocuğun yaptığı ‘yanal düşünce’ oluyor.
Bir de şu örnek hatırımda:
Adamın birinin bir belalıya yüklü bir borcu varmış ve ödeyemiyormuş. Sonunda belalısı alacağını tahsil için adamın meskenine gelmiş. Belalı, adamı, borcunu derhal ödemezse öldürmekle tehdit ederken, içeriye adamın genç ve hoş kızı girmiş. Belalının havası değişmiş. Adama şu teklifte bulunmuş: “Sana bir baht tanıyacağım; gördüğün torbaya biri beyaz oburu siyah iki taş koyacağım, kızın çekiliş yapacak. Siyah taş çıkarsa hem paramın karşılığı olabilecek nelerin var ise onları ve kızını da alıp gideceğim; kızın beyaz taşı çekerse hem ona dokunmayacağım birebir vakitte paramı ödemen gerekmeyecek.”
Kız belalının torbanın içerisine kaşla göz içinde bıraktığı taşların her ikisinin de siyah olduğunu gözlemlemiş. Elini attığında iki taştan hangisini çekerse çeksin, çektiği siyah olacak, bunun farkına varmış…
Hem babasını birebir vakitte kendisini bu heriften kurtarmak için ne yapmalı kız?
‘Yanal düşünce’ biçimi tahlil şu: Kız elini torbaya sokar ve eline aldığı taşı bulunduğu balkondan o taşların alındığı kümenin içine atıverir. Belalıya da onun şaşkın bakışları altında şunları söyler: “Kusura bakmayın aklım karıştı. Ama nasıl olsa torbadaki ikinci taşa bakarak attığımın hangi renkteki taş olduğunu anlarız.”
İçerideki taş siyah olduğu için aşağıya attığı birinci çektiği taşın beyaz olması gerekir, değil mi?
Bahis niye artık aklıma gelmiş olabilir?
Anlatayım.
Artırımlar yüzünden insanların sevinci kaçtı. Beşerler sokakta faturaları yakıyor, ödemeyeceklerini söylüyorlar. Siyaset de etkileniyor. İktidar cephesinin tabanı kayıyor. Cephenin küçük ortağı bile sıkıntıya ilgisiz kalamıyor. Büyük ortak ne yaparsa yapsın bulduğu tahliller deva olarak görülmüyor.
KDV’de 7 puan indirim yapıldı, yarar vermedi. Tasarruf sahiplerinin TL hesabına geçmeleri için sabitlenmiş faiz üzerine kurdaki artış da getiri olarak garanti edildi, dolar mevduatları TL’ye çevirtilemedi. Yastık altı altınlar istendi, yaprak kımıldamıyor.
Daha ne yapsın iktidar?
Bana sorsalar “Edward de Bono’ya başvursun” derdim; kendisi vefat etmiş olsa da kitapları ortada.
Benim ‘yanal düşünce’ eseri yaklaşımım şu: İktidarın bulduğu tahliller bankada yahut cebinde parası olanlarla ilgili. Tuzu kurularla. halbuki itiraz edenler, dar gelirliler, günlük yaşayan ve faturaları ödeyemeyecek durumda olan beşerler. Tahlil onların durumları düşünülerek bulunmak zorunda.
Parası olanlara kur garantisi vermek, KDV’yi düşürmek, marketlere inzibat göndermek yerine, zar sıkıntı geçinen yahut geçinemez duruma düşen geniş kitleleri rahatlatacak formül, onların gelirlerini artırmak olabilir.
Maaşlara zam… Fiyatları katlamak… İşsizlere süreksiz de olsa iş bulmak… İş bulamadıklarına toplumsal yardım ulaştırmak… Elektriği, suyu, doğalgazı bir süreliğine parasız sağlamak…
Yani?
*Bu yazı fehmikoru.com adresinden motamot alınmıştır.