Çin’in tanınan toplumsal medya platformu Weibo’da geçtiğimiz hafta yüzlerce kullanıcı “itiraf mektupları” yazdı. Bir kullanıcı, “Son pandemi önlemlerinin yarattığı büyük baskı niçiniyle fecî bir ruh hali ortasındaydım. Kontrolümü kaybettim ve altı kişinin bulunduğu bir küme sohbetinde hassas tabirler gönderdim. Yanılgımı derinden fark ettim. Umarım Tencent bana pak bir sayfa açmak için için bir baht verir. Partiyi ve ülkeyi hayal kırıklığına uğratmayacağım” diye yazdı. Bildiri, “Tencent Müşteri Hizmetleri”ne özel bir hashtag ile paylaşıldı.
Şi’yi protesto: Tecride hayır, özgürlüğe evet
Her şey 13 Ekim günü öğlenden daha sonra, 20. Komünist Parti Kongresi’nden iki gün evvel, bir protestocunun başkentteki bir üst geçide, pandemi tedbirlerinin kaldırılması ve demokratik ıslahatların yapılması davetinde bulunan pankartlar asmasıyla başladı. Sözkonusu pankartlarda, “Covid testine hayır, besine evet! Tecride hayır, özgürlüğe evet!” ve “Greve gidin, diktatör ve vatan haini Şi Cinping’i misyondan alın” tabirleri yazılıydı.
Parti kongresi öncesinde Çin Devlet Lideri’nin isminin zikredildiği bu protesto, Weibo’da, aktifliğe ait tartışmaların sıkı bir biçimde sansürlenmesine niye oldu. Sözkonusu uygulamada “Beijing”, “köprü” ve “cesur” üzere sözlerin aratılmasına kısıtlama getirildi. Apple Music’in Çin ayağında, protesotunun gerçekleştiği yere atıfta bulunduğu için “Sitong Bridge” isimli bir müzik kaldırıldı.
Uygulanan bu sansürler, çoğunluğu Çin’de yaşayan 1,2 milyardan fazla küresel kullanıcısı olan iletileşme uygulaması WeChat’e kadar uzandı. Kullanıcılar hayli geçmeden, kendi özel küme sohbetlerinde bile olsa, olayın fotoğrafını paylaşmanın, hesaplarının kalıcı olarak yasaklanmasına niye olabileceğini fark etti.
Hayatları bu uygulamayla iç içe
Beijing’de ikamet eden ve yalnızca soyadının açıklanmasını isteyen Chen, perşembe günü Beijing saatiyle 13.11’de bir küme sohbetine protestonun fotoğrafını gönderdiğini ve hesabının 17.35’te kalıcı olarak yasaklandığını söylemiş oldu. Chen, WeChat’ten gelen banlanma bildiriminde sonucun, “ilgili İnternet siyasetlerinin yanı sıra yasa ve yönetmeliklere nazaran” alındığının yazıldığını söz etti.
Chen çabucak sonrasında küme sohbetindeki diğer bir kişinin de hadiseden fotoğraf göndermeye çalıştığını ve onun hesabının da yasaklandığını öğrendi. “Bunun bir askıya almaya niye olacağını biliyorduk fakat kalıcı olmasını beklemiyorduk” diyen Chen, bunun yalnızca birkaç gün süreceğini düşündüğünü aktardı.
WeChat’ten men edilmek, değerli bir sorun teşkil ediyor. Çünkü Çin’deki beşerler banka, market ödemeleri, sıhhat QR kodlarından çevrimiçi aboneliklere kadar birfazlaca dijital hizmeti bu uygulamalara bağlı olarak kullanıyor. Dijital kontaklarını yeni bir hesapla yenidendan oluşturmaları haftalar olmasa bile günler alıyor.
WeChat’te gerçek vakitli sansür
Çin’de hükümet, toplumsal medya platformlarını, kullanıcı tarafınca oluşturulan içeriği yakından izlemekle sorumlu tutuyor. Çin Siber Uzay Yönetimi’nin 2017 tarihindeki bir yönetmeliği, çevrimiçi küme sohbetlerini gaye alıyor ve hem platformların tıpkı vakitte kullanıcıların “yasalar ve ilgili yönetmelikler tarafınca yasaklanan içeriği yaymasını” engelliyor. 2021 yılında, tanınan toplumsal medya platformları Douban ve Weibo, platformlarında “yasadışı” içeriğin görüntülenmesine müsaade verdikleri için milyonlarca yuan para cezasına çarptırıldı.
WeChat’in karar ve şartlarında, hangi içeriklerin yasaklandığına dair uzun bir kısım bulunsa da, bunlar yalnızca dolandırıcılık, spam, söylenti, kumar yahut pornografi içeren örnekleri gösterirken spesifiklik taşıyor.
2019 yılında Toronto merkezli araştırma kümesi Citizen Lab, WeChat’in metin tanıma, görsel tanıma ve çift belgeleri tespit etme araçlarının bir karışımı yoluyla sohbet manzaralarına gerçek vakitli otomatik sansür uyguladığını tespit etti. Araştırmanın kararı, sistem bir manzarayı kısıtlanması gereken bir içerik olarak tanımladığında, öteki tüm kullanıcıların bu içeriği göndermesinden yasaklayabildiğini gösterdi. Bu durum kimi vakit kullanıcıları, paylaşmak istediklerini maskelemek için söz oyunları, çarpıtılmış imajlar ya da anlaşılması sıkıntı lisanlar kullanarak yaratıcı olmaya itiyor.
Yeni sansür yasası
Türkiye’de son senelerda adaletin toplumsal medyada aranmaya başladığı, siyasetin yaygın bir biçimde tartışıldığı toplumsal medya platformları için Cumhurbaşkanı Tayyip Erdoğan “dezenformasyon” ismi altında “sansür yasası”nı gündeme getirmiş, TBMM de yaz tatilinden geri döndükten daha sonra birinci vakit içinderda bu maddeyi değerlendirmeye almıştı.
Mecliste her gün unsurlar ele alındı, her gün hususlar kabul edildi. Sansür Maddesi’nin en epey tartışılan 29. unsurunda “kamu barışını bozmaya elverişli biçimde alenen yayan kimsenin, bir yıldan üç yıla kadar mahpus cezasıyla cezalandırılacağı” yer alıyor. Lakin bu tabirler “kesin çizgilerle belirtilmediği” ve “paylaşılan ya da yazılan şeylerin hangilerinin mahpus cezasına niye olabileceği anlaşılmadığı” için eleştirildi ve seçim öncesine denk gelmesi niçiniyle de reaksiyon topladı.
Sözkonusu unsurun tartışmalı istikameti, Çin’deki toplumsal medya kullanması kurallarına yakından benzerlik gösteriyor. Çünkü Çin’de de karar ve şartlarda yalnızca belirli hususlar spesifik olarak belirtilirken, bunun haricinde kalan siyasi içerikler iktidarın takdirine bırakılıyor. İktidarın “kamu huzurunu bozduğunu” düşündüğü içerikler, sansüre tabi tutuluyor.
Resmi Gazete’de yayımlanan Sansür Yasası bugün prestijiyle yürürlüğe girdi.
Şi’yi protesto: Tecride hayır, özgürlüğe evet
Her şey 13 Ekim günü öğlenden daha sonra, 20. Komünist Parti Kongresi’nden iki gün evvel, bir protestocunun başkentteki bir üst geçide, pandemi tedbirlerinin kaldırılması ve demokratik ıslahatların yapılması davetinde bulunan pankartlar asmasıyla başladı. Sözkonusu pankartlarda, “Covid testine hayır, besine evet! Tecride hayır, özgürlüğe evet!” ve “Greve gidin, diktatör ve vatan haini Şi Cinping’i misyondan alın” tabirleri yazılıydı.
Parti kongresi öncesinde Çin Devlet Lideri’nin isminin zikredildiği bu protesto, Weibo’da, aktifliğe ait tartışmaların sıkı bir biçimde sansürlenmesine niye oldu. Sözkonusu uygulamada “Beijing”, “köprü” ve “cesur” üzere sözlerin aratılmasına kısıtlama getirildi. Apple Music’in Çin ayağında, protesotunun gerçekleştiği yere atıfta bulunduğu için “Sitong Bridge” isimli bir müzik kaldırıldı.
Uygulanan bu sansürler, çoğunluğu Çin’de yaşayan 1,2 milyardan fazla küresel kullanıcısı olan iletileşme uygulaması WeChat’e kadar uzandı. Kullanıcılar hayli geçmeden, kendi özel küme sohbetlerinde bile olsa, olayın fotoğrafını paylaşmanın, hesaplarının kalıcı olarak yasaklanmasına niye olabileceğini fark etti.
Hayatları bu uygulamayla iç içe
Beijing’de ikamet eden ve yalnızca soyadının açıklanmasını isteyen Chen, perşembe günü Beijing saatiyle 13.11’de bir küme sohbetine protestonun fotoğrafını gönderdiğini ve hesabının 17.35’te kalıcı olarak yasaklandığını söylemiş oldu. Chen, WeChat’ten gelen banlanma bildiriminde sonucun, “ilgili İnternet siyasetlerinin yanı sıra yasa ve yönetmeliklere nazaran” alındığının yazıldığını söz etti.
Chen çabucak sonrasında küme sohbetindeki diğer bir kişinin de hadiseden fotoğraf göndermeye çalıştığını ve onun hesabının da yasaklandığını öğrendi. “Bunun bir askıya almaya niye olacağını biliyorduk fakat kalıcı olmasını beklemiyorduk” diyen Chen, bunun yalnızca birkaç gün süreceğini düşündüğünü aktardı.
WeChat’ten men edilmek, değerli bir sorun teşkil ediyor. Çünkü Çin’deki beşerler banka, market ödemeleri, sıhhat QR kodlarından çevrimiçi aboneliklere kadar birfazlaca dijital hizmeti bu uygulamalara bağlı olarak kullanıyor. Dijital kontaklarını yeni bir hesapla yenidendan oluşturmaları haftalar olmasa bile günler alıyor.
WeChat’te gerçek vakitli sansür
Çin’de hükümet, toplumsal medya platformlarını, kullanıcı tarafınca oluşturulan içeriği yakından izlemekle sorumlu tutuyor. Çin Siber Uzay Yönetimi’nin 2017 tarihindeki bir yönetmeliği, çevrimiçi küme sohbetlerini gaye alıyor ve hem platformların tıpkı vakitte kullanıcıların “yasalar ve ilgili yönetmelikler tarafınca yasaklanan içeriği yaymasını” engelliyor. 2021 yılında, tanınan toplumsal medya platformları Douban ve Weibo, platformlarında “yasadışı” içeriğin görüntülenmesine müsaade verdikleri için milyonlarca yuan para cezasına çarptırıldı.
WeChat’in karar ve şartlarında, hangi içeriklerin yasaklandığına dair uzun bir kısım bulunsa da, bunlar yalnızca dolandırıcılık, spam, söylenti, kumar yahut pornografi içeren örnekleri gösterirken spesifiklik taşıyor.
2019 yılında Toronto merkezli araştırma kümesi Citizen Lab, WeChat’in metin tanıma, görsel tanıma ve çift belgeleri tespit etme araçlarının bir karışımı yoluyla sohbet manzaralarına gerçek vakitli otomatik sansür uyguladığını tespit etti. Araştırmanın kararı, sistem bir manzarayı kısıtlanması gereken bir içerik olarak tanımladığında, öteki tüm kullanıcıların bu içeriği göndermesinden yasaklayabildiğini gösterdi. Bu durum kimi vakit kullanıcıları, paylaşmak istediklerini maskelemek için söz oyunları, çarpıtılmış imajlar ya da anlaşılması sıkıntı lisanlar kullanarak yaratıcı olmaya itiyor.
Yeni sansür yasası
Türkiye’de son senelerda adaletin toplumsal medyada aranmaya başladığı, siyasetin yaygın bir biçimde tartışıldığı toplumsal medya platformları için Cumhurbaşkanı Tayyip Erdoğan “dezenformasyon” ismi altında “sansür yasası”nı gündeme getirmiş, TBMM de yaz tatilinden geri döndükten daha sonra birinci vakit içinderda bu maddeyi değerlendirmeye almıştı.
Mecliste her gün unsurlar ele alındı, her gün hususlar kabul edildi. Sansür Maddesi’nin en epey tartışılan 29. unsurunda “kamu barışını bozmaya elverişli biçimde alenen yayan kimsenin, bir yıldan üç yıla kadar mahpus cezasıyla cezalandırılacağı” yer alıyor. Lakin bu tabirler “kesin çizgilerle belirtilmediği” ve “paylaşılan ya da yazılan şeylerin hangilerinin mahpus cezasına niye olabileceği anlaşılmadığı” için eleştirildi ve seçim öncesine denk gelmesi niçiniyle de reaksiyon topladı.
Sözkonusu unsurun tartışmalı istikameti, Çin’deki toplumsal medya kullanması kurallarına yakından benzerlik gösteriyor. Çünkü Çin’de de karar ve şartlarda yalnızca belirli hususlar spesifik olarak belirtilirken, bunun haricinde kalan siyasi içerikler iktidarın takdirine bırakılıyor. İktidarın “kamu huzurunu bozduğunu” düşündüğü içerikler, sansüre tabi tutuluyor.
Resmi Gazete’de yayımlanan Sansür Yasası bugün prestijiyle yürürlüğe girdi.